Nog steeds veel dieren onder de wielen: nog meer ontsnippering nodig

Onze Natuur. Na het bioscoopsucces van Onze natuur is er nu ook de langverwachte docureeks op Canvas en VRT MAX. Water, aarde, lucht, vuur, hout en steen. Die zes elementen in de natuur vormen de rode draad doorheen de reeks. In de zevende en laatste aflevering brengen wetenschappers, filmmakers en natuurexperten extra duiding bij de rol die wij als mens al dan niet kunnen spelen in onze natuur. Hoofdrolspelers in de reeks zijn uiteraard de dieren en planten. Natuurpunt zoomt de komende weken ook uit naar het leefgebied van deze soorten. Hoe is daarmee gesteld? Wat loopt er goed en wat kan beter?

Vandaag: STEEN

Nog steeds veel dieren onder de wielen: nog meer ontsnippering nodig

Zoals reeds in eerdere Natuurberichten werd beschreven, sneuvelen in Vlaanderen nog steeds heel wat dieren in het verkeer. Na de eerste 3 projecten van ‘Dieren onder de wielen’ (DODW) hebben we ondertussen een goed idee van welke dieren het vaakst onder de wielen belanden. We krijgen stilaan een beter zicht op de knelpunten waar de meeste slachtoffers vallen. Om een vinger aan de pols te houden, en ook nieuwe knelpunten op te pikken, loopt ondertussen DODW 4. 

Tijdens de periode 01-03-2017 tot 30-10-2020 werden maar liefst 30.873 waarnemingen van verkeersslachtoffers in Vlaanderen geregistreerd, van in totaal 37.319 individuen van 399 verschillende soorten. De trieste top 3 van meest gemelde verkeersslachtoffers bestaat uit egel (4.707 waarnemingen), gewone pad (2.953) en houtduif (1.988). Maar ook soorten als vos (1.642), eekhoorn (1.490) en steenmarter (1.576) sterven vaak in het verkeer. En eerder deze maand nog stierven opnieuw wolven op Limburgse wegen: eentje op de N74, de derde al op die locatie, en eentje op de N76. Dit brengt het totaal aantal doodgereden wolven in Vlaanderen op zeven. De terugkomst en toegenomen verspreiding van enkele grotere zoogdieren in Vlaanderen, zoals otter, bever, ree, everzwijn en wolf, is goed nieuws voor de biodiversiteit. Maar dit zorgt er ook voor dat we een toename in het aantal aangereden dieren kunnen verwachten. En door de grootte van deze dieren betekent dit ook een hogere impact op de verkeersveiligheid en op het financiële kostenplaatje van een aanrijding. Samenleven met grote zoogdieren en omgaan met deze specifieke problematiek is mogelijk, mits de juiste maatregelen genomen worden.

Ontsnipperen kan soms eenvoudig

Met het dichte wegennet in Vlaanderen, is het geen wonder dat er zoveel dieren aangereden worden. Hun leefgebied wordt immers vaak in stukjes versnipperd door die vele wegen. Er bestaan nochtans een aantal efficiënte maatregelen die hun leefgebied kunnen ontsnipperen en het aantal slachtoffers sterk kan doen dalen. Een aantal daarvan zijn ingewikkeld en duur, en vragen heel wat tijd. Andere maatregelen kosten echter niet zo veel en zijn vlot toe te passen. Een eenvoudige maatregel om bijvoorbeeld het leefgebied van egels te vergroten en te zorgen dat ze minder de straat op moeten, is het verbinden van tuinen. Dit kan heel simpel door het maken van een kleine opening in de omheining van je tuin (een ‘egelwegel’), zodat egels van tuin naar tuin kunnen lopen zonder een omweg te moeten maken via de straat. Een snelheidsbeperking op belangrijke knelpunten kan ook al een groot verschil betekenen voor heel wat dieren, en is op zich niet erg complex of duur.

Er is nog werk aan de winkel

Complexere maatregelen om grotere gebieden opnieuw te verbinden zijn o.a. de aanleg van ecoducten, ecotunnels, ecoduikers, … Soms kunnen hiervoor bestaande bruggen of tunnels worden aangepast, in andere gevallen worden volledig nieuwe objecten gebouwd. In Vlaanderen gaat dit echter vrij traag, met tot nu toe zes afgewerkte ecoducten. Met de komst van het VAPEO (Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering) is er echter een flinke stap vooruit gezet en in 2023-2024 zullen nog eens 4 ecoducten gebouwd worden. Maar er is zeker nog veel werk aan de winkel om het Vlaamse landschap te ontsnipperen.

Afbeelding

Aangereden haas (foto: Paul Wouters/Marianne Horemans)

Wilddetectiesystemen doen ongevallen dalen

Een andere, minder ingrijpende maatregel, is het installeren van een wilddetectiesysteem, in combinatie met wildrasters. Hierbij wordt een (deel van) een weg afgezet met rasters, waarbij dieren enkel in bepaalde zones kunnen oversteken. Aan de oversteekplaatsen worden sensoren geplaatst. Wanneer deze een dier registreren, waarschuwen dynamische verkeersborden de bestuurders voor overstekend wild en wordt de maximaal toegelaten snelheid verlaagd. Uit een eerste evaluatie van een dergelijk systeem op de Kamperbaan N73 tussen Hechtel-Eksel en Leopoldsburg blijkt dat na de installatie het aantal aanrijdingen met grote zoogdieren duidelijk is afgenomen. Een tweede wilddetectiesysteem op de N76 ter hoogte van Oudsbergen is intussen in gebruik en wordt opgevolgd met wildcamera’s. Deze systemen zijn jammer genoeg niet waterdicht. Waar zijwegen uitkomen op de hoofdweg geraken sommige dieren via de wildroosters toch nog op de weg en kunnen daarbij alsnog sneuvelen. 

Aanrijdingen met dieren melden

Nu het voorjaar er weer aan komt, met o.a. de paddentrek en egels die uit hun winterslaap ontwaken, vragen we iedereen om verkeersslachtoffers te melden via www.waarnemingen.be of www.dierenonderdewielen.be. Bij voorkeur registreer je je afgelegde route via de apps ObsMapp/iObs, zodat ook de zoekinspanning in beeld wordt gebracht.

Dieren onder de wielen is een project dat Natuurpunt uitvoert in opdracht van de Vlaamse Overheid (Departement Omgeving)

Tekst: Simon Feys en Sanne Ruyts (Natuurpunt Studie), Lieveke De Frenne en Katja Claus (Departement Omgeving)