Platte wielwebspin is Europese Spin van het Jaar 2017

De Platte wielwebspin is verkozen tot Europese spin van het jaar. Dat hebben 81 spinnendeskundigen uit 26 Europese landen beslist, zo meldt de Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL. De spin behoort tot de familie van de wielwebspinnen, die wereldwijd 3.096 soorten vertegenwoordigt. Ze is ook in België te vinden.

De Platte wielwebspin heeft bijzondere aanpassingen aan haar lichaam die haar het leven gemakkelijker maken.

Pezen

Oorspronkelijk leefde de Platte wielwebspin enkel op boomstammen, meer bepaald op dood staand hout met losse schors. Maar de spin paste zich aan aan de mens en is vandaag vooral te vinden tegen menselijke constructies zoals huismuren en hekken. Ze heeft wel altijd gaatjes of spleten nodig als schuilplaats. In Duitsland noemt men de soort daarom “Kierwielwebspin”.

Deze soort heeft een plat en breed uitzicht en kan zich nog platter maken door inwendige pezen tegen de bovenkant van haar achterlijf aan te trekken. Hierdoor past ze in spleten die voor andere spinnen ontoegankelijk zijn. De aanhechtingspunten van de pezen zie je als putjes in haar achterlijf.

Afbeelding

De Platte wielwebspin weet zich in kieren te wringen die voor andere spinnensoorten te smal zijn. (foto: Hans Wezenbeek)

Straffe verdwijnact

De Platte wielwebspin weeft een relatief groot wielweb (tot 70 cm diameter) waarvan de naaf vaak niet in het midden ligt, maar opgeschoven is in de richting van de schuilplaats van de spin. Toch blijkt ook dit geen betrouwbare manier om de spin te localiseren wanneer ze niet in haar web vertoeft. De Platte wielwebspin is een meester in het onvindbaar-zijn. De meeste wielwebspinnen zijn vrij eenvoudig te vinden door de zogenaamde ‘signaaldraad’ te volgen. Dat is de draad waarlangs de spin trillingen opvangt wanneer er een insect in haar web beweegt. De draad loopt van de naaf van het web naar de schuilplaats van de spin. Arachnologen hoeven dus maar te kijken naar waar die draad loopt om de spin te vinden.

De Platte wielwebspin maakt het ons echter een stuk moeilijker. Zij weeft vaak geen duidelijke signaaldraad of soms zelfs een “nep”-signaaldraad. Het zou wel eens kunnen dat ook vogels de truuk met de signaaldraad toepassen om spinnen te vinden en op te eten. In dat geval is het ook niet ondenkbaar dat de Platte wielwebspin zo evolueerde om vogels te misleiden.

Mottenvanger

De Platte wielwebspin brengt de dag door in haar schuilplaats en als het donker wordt gaat ze in het centrum van haar web zitten. Daarbij wordt de onderkant van haar achterlijf zichtbaar en daarop heeft ze nog een speciale aanpassing: langs onder bekeken heeft de Platte wielwebspin twee halve maanvormige (of accent-vormige) lichtgekleurde vlekjes. Onderzoek toonde aan dat deze werken als lokmiddel voor onder meer nachtvlinders en dat de spin dus dankzij de vlekjes meer motten in haar web vangt. Hoe dit juist werkt is nog niet helemaal duidelijk, maar één verklaring is dat de vlekjes de helmknoppen van bloemen nabootsen en zo de nachtvlinders aantrekken.

Afbeelding

Met de  accent-vormige lichtgekleurde vlekjes op haar onderlijf lokt de Platte wielwebspin nachtvlinders in haar web. (foto: Johan Van Hoecke)

Waarom is de Platte wielwebspin de Europese spin van het jaar?

Eerst en vooral is ze vrij algemeen en ondanks haar verborgen levenswijze is ze makkelijk het hele jaar door te vinden in de omgeving van huizen. Bovendien is het een vrij grote spin die makkelijk te identificeren is. Ze is interessant door haar verschillende aanpassingen (“nep-signaaldraad”, mogelijkheid om zich platter te maken en lichte “helmknop-vlekjes”). Tenslotte vestigt ze de aandacht op haar vaak zeldzaam geworden oorspronkelijke biotoop, namelijk dood hout en oude bomen.

Via een initiatief als de Spin van het Jaar hopen we niet alleen een minder populaire diergroep als de spinnen onder de aandacht te brengen, maar ook dat een breder publiek deze soort zal melden, zodat onderzoekers nieuwe gegevens ontvangen over de huidige verspreiding van de Platte wielwebspin.

Het volstaat om ‘s avonds eens met een zaklamp langs je huis of tuinhuis te lopen en de waargenomen exemplaren te fotograferen en te melden via de meldingssite van Natuurpunt: www.waarnemingen.be.

Tekst: Christoph Hörweg, Jason Dunlop & Koen Van Keer (ARABEL)
Foto’s: Paul & Marianne Wouters-Horemans; Hans Wezenbeeck & Johan Van Hoecke