Wespensoort twee weken vroeger in het jaar actief dan twintig jaar geleden

Een nieuwe goudwesp voor België

In de zomer van 2022 werd de kleurrijke parasitaire wespensoort, de zestandgoudwesp Chrysis sexdentata, voor het eerst waargenomen in België en Nederland. Deze wesp is een parasiet van de plooivleugelwesp Euodynerus dantici. Omdat deze laatste solitaire wespensoort de laatste jaren leek te zijn toegenomen en dus een zogenaamde gastheer is van de pas ontdekte wespensoort, leek het ons interessant om de historische gegevens van E. dantici eens beter te bekijken. En daar valt heel wat over te vertellen.

Niet zomaar over het hoofd gezien

Zowel in België als Nederland werd E. dantici in de periode 1940-1955 vaak waargenomen, om vervolgens uit de gegevens te verdwijnen tot 2015 ongeveer. Hoewel een gat in de data mogelijk is door een klein aantal geïnteresseerde waarnemers, is het dier vrij groot, komt het vaak in menselijke omgevingen voor, en ontbreekt het in enkele studies naar plooivleugelwespen(fauna) uit die tijd. De recente vondst van de bovenstaande goudwespensoort wijst er tot slot ook op dat de populaties nu pas voldoende groot zijn voor de voortplanting van de parasiet. Al met al lijkt kans de kans dus klein dat de soort zomaar volledig over het hoofd gezien werd in de ongeveer 300 waarnemingen die we hebben.

Graag in het zonnetje

Dat de plooivleugelwesp opnieuw aan een opmars bezig was, voelden we allemaal wel aan. Een simpele blik op waarnemingen.be maakt deze trend meteen duidelijk. Er zijn ook veel indicaties uit de levenswijze van de wesp dat ze van warmte houdt: zo is ze vaak in kleiputten, op mijnterrils of langs spoorwegbeddingen te vinden. Haar migratiepatroon sinds 2015 verliep langs rivieren en plaatsen waar het goed warm is, voor Nederland vooral vanuit de Rijndelta via Duitsland (Oost-West) en voor België via Frankrijk (Zuid-Noord).
 

Klimaatgegevens integreren

Met deze aanwijzingen gingen we een stap verder en koppelden we de waarnemingsdata aan temperatuurgegevens van het KMI. Er bleek een goeie match te zijn. Meer specifiek kwamen twee aspecten sterk naar voor.
Ten eerste lag het aantal zomerdagen in de periodes 1945 t/m 1950 en 2015 t/m 2022 zeer hoog. Een zomerdag is een dag waarbij de maximumtemperatuur de 25 graden overschrijdt. Daarnaast was er in beide periodes een extreem jaar van 60+ zomerdagen, namelijk 1947 en 2018. Ten tweede zien we een grote verandering in de vliegtijd. Vóór 2000 werd slechts 10% van de dieren vóór juli waargenomen; na 2000 stijgt dit tot bijna 40% met zelfs enkele waarnemingen in mei. In de periode voor én na 2000 verschuiven de gemiddelde waarnemingsdata met maar liefst 12 dagen; de overgrote meerderheid van de data dateert overigens eigenlijk pas van de laatste tien of zelfs vijf jaar.
 

Link naar het artikel: https://www.researchgate.net/publication/378856991 
Tekst: Fons Verheyde (Aculea/Natuurpunt De Bron)