Zeldzame hop broedt succesvol in Hageven (Neerpelt)

Na meer dan 50 jaar maakt de hop in Limburg een comeback als broedvogel. De soort wordt in België almaar vaker waargenomen, maar het gebeurt slechts zelden dat hoppen ergens langdurig ter plaatse blijven of gaan broeden. Na een eerder broedgeval in de Antwerpse Kempen in 2017, was er ook in 2021 een succesvol broedgeval in het Noord-Limburgse Hageven.

De hop is met zijn bonte verschijning en prachtkuif een onmiskenbare vogel die, zo zou je denken, meteen moet opvallen. Niets is minder waar: het merendeel van de tijd zoeken hoppen op de grond naar voedsel en zijn ze verrassend goed gecamoufleerd in het landschap. Het is vooral de vlinderachtige vlucht en de typische 'oepoepoe'-zang die de aanwezigheid van de soort verraadt.

Favoriete hap van de hop

Het laatste Limburgse broedgeval (in Hasselt-Galgenberg) dateert al van 1968. In Neerpelt kwam de hop voor het laatst tot broeden in 1963, in de tuin van Dr. Vinken, tegenover het station. Dit was een plek waar toen nog veel veenmollen voorkwamen langs de Dommel. De veenmol is verwant aan de familie van de krekels. Met een lengte tot 5 centimeter is het één van de grootste insecten die in West-Europa voorkomt. In Nederland en België is de soort vrij zeldzaam geworden. Veenmollen zijn een geliefkoosde hap van de hop. Mogelijk werden de hoppen van Neerpelt dit jaar aangetrokken door een opvallend hoog aantal krekels in het Hageven.

Vlinderen boven de heide

De voorbije jaren werden er wel vaker rond- of doortrekkende hoppen in Limburg gemeld, maar broedpogingen bleven uit. Een voedselzoekende hop op 17 mei 2021 in het Hageven was dan ook niet meteen echt ‘verdacht’. Dit exemplaar bleef echter langere tijd in de buurt hangen en werd regelmatig gezien en gehoord, zowel op de heide in het Hageven als aan de overkant van de Dommel. Dit wekte de hoop op dat deze vogel op zoek was naar een partner,  want er werd wel opvallend veel geroepen. Wel werd meteen duidelijk dat er een groot gebied werd bestreken waardoor het niet zo eenvoudig zou zijn om de vogel te kunnen volgen. Eind mei werd de hop almaar vaker gezien en gehoord op vrijwel steeds dezelfde locatie aan de rand van de heide. Op 4 juni werden voor het eerst twee exemplaren samen gezien, die voortdurend contactroepjes  uitwisselden. De hoop op een broedgeval nam toe. Tijdens een avondwandeling van het bestuur van Natuurpunt Pelt op 7 juni, werden beide hoppen waargenomen terwijl ze hun vlinderachtige baltsvluchtjes uitvoerden boven de heide.

Embargo voor de rust

Uit voorzorg en vooral om de rust in het gebied te bewaren, werd besloten om alle waarnemingen van hoppen in de ruime omgeving van het Hageven op www.waarnemingen.be onder embargo te plaatsten. Algauw werd ook het nest ontdekt: een oud spechtenhol in een oude zomereik, vlak langs een drukke wandelroute. Indien de aanwezigheid van een broedend paartje hoppen algemeen bekend zou geraken, zou dit kunnen leiden tot  een te grote toeloop van kijklustigen of fotografen waardoor het broedsel ongewild verstoord zou kunnen worden en dat risico mocht niet worden genomen.

Afbeelding

Eén van de oudervogels in de nestboom. Het Hageven, Pelt, juli 2021 (foto: Hans Blox)

Met dank aan de galloways

Later werden ook regelmatig voedselvluchten waargenomen, waaruit mocht worden afgeleid dat er jongen in het nesthol zaten. Het voedsel werd vooral gezocht op de heide en in de heischrale graslanden. Het ging vooral om krekels, sprinkhanen en mestkevers. Die laatste werden vooral opgepikt nabij de koeienvlaaien van de kudde galloways. Dankzij de rust en een hoog voedselaanbod slaagden de hoppen erin om drie jongen groot te brengen. Op 11 juli vloog het eerste jong uit. Het uitgevlogen jong streek neer op de wandelweg en kon worden gefotografeerd alvorens het zich in de bramen ging verschuilen. Later die dag vloog ook het tweede jong uit. Het derde jong verliet het nest op 13 juli.

Afbeelding

Pas uitgevlogen jong. Het Hageven, Pelt, juli 2021 (foto: Roger Follon)

Watersnood als spelbreker?

Een prachtresultaat, al werd het toch nog flink spannend. Het extreme noodweer dat o.a. Limburg teisterde, zou nog roet in het eten kunnen gooien. De eerste dagen na het uitvliegen zijn de jongen immers uiterst kwetsbaar, met kans op onderkoeling door de felle regen. Maar er voltrok zich geen rampscenario. Minstens twee jongen werden ook nog na de regenramp gezien. Het derde jong werd nadien niet meer gezien maar de hele familie maakte al snel gebruik van een ruime zone in het gebied. Het lijkt dus niet uitgesloten dat het derde jong over het hoofd werd gezien.

Vroeg verjaardagscadeau

Het Hageven is een Noord-Limburgs Natura 2000-gebied, gelegen in Pelt. Het gebied staat bekend omwille van haar unieke en gevarieerde fauna en flora. Op een relatief kleine oppervlakte kan je er tegen het Dommeldal nog een uiterst gevarieerd landschap vinden met vijvers en aanpalende riet- en galigaanmoerassen. Naast de vele vennen met zowel natte als droge heide en heischrale graslanden, is er nog een relict aan duinlandschap en vloeiweiden die via het Kempisch Kanaal bevloeid worden met kalkrijk water uit de Maas. Dat het paartje hoppen voor het Hageven koos, is misschien niet zo verwonderlijk.

Het succesvol broedgeval voelt een beetje aan als een vroegtijdig verjaardagscadeau. In het najaar viert het Hageven haar 60-jarig bestaan als erkend natuurgebied. Het broedgeval van de hop is voor de beheerders een kroon op het werk van meer dan een halve eeuw gericht natuurbeheer. Na het geslaagde broedgeval van kraanvogels in de Vallei van de Zwarte Beek, is het broedgeval van de hop zeker één van de grootste opstekers voor de provincie dit jaar.

Wat brengt de toekomst?

Het toenemend aantal waarnemingen van hoppen de laatste jaren, en vooral de twee recente geslaagde broedgevallen, geven hoop op meer. Waar er zich in de toekomst nog extra hoppen zullen settelen, valt niet te voorspellen, maar alleszins kan meer en goed beheerde natuur die kansen sterk verhogen. Het wordt spannend afwachten of de hop opnieuw een regelmatige broedvogel in Vlaanderen zal worden. Het is alvast één van de vele ambities die vanuit Natuurpunt wordt nagestreefd.

Tekst: Patrick Schuurmans (Natuurstudiewerkgroep Pelt)
Foto’s: Roger Follon & Hans Blox
Geluid: https://www.xeno-canto.org/