Beleidsdossier Kustbescherming

kustbescherming_-_luc_david.jpg

Als kustland is België zeer kwetsbaar voor klimaatsveranderingen en een stijgende zeespiegel. Zeker met een kustlijn waar op vele plaatsen de natuur verdwenen is. Om ons weerbaarder te maken, moeten we onze kust weer op een natuurlijke manier inrichten.

De zeespiegel stijgt

Het klimaat rond ons verandert en extreme weersomstandigheden nemen toe. De zeespiegel stijgt ook bij ons. Tegen 2100 zal het zeepeil tussen de 14 en 93 cm hoger zijn. De kracht van de (stijgende) zee is te groot om dat te kunnen opvangen met hogere dijken, opgespoten stranden of eilanden. Om de gevolgen van klimaatverandering aan te kunnen, moet de natuur aan onze kust versterkt worden.

De zwakke schakels zijn de plaatsen waar de natuur verdwenen is. Onze 67 kilometer kustlijn is niet overal even robuust en veerkrachtig. Voor Natuurpunt is de oplossing duidelijk: werken met natuurlijke klimaatbuffers, of nature based solutions. Door het gebruik van biodiversiteit en ecosysteemdiensten kunnen we mens en maatschappij helpen om zich aan te passen aan de onvermijdbare gevolgen van klimaatverandering. Dat omvat het duurzaam beheer, behoud en herstel van ecosystemen die essentiële diensten leveren.

Duin voor dijk

'Duin voor dijk’ is deel van de oplossing en recent onderzoek heeft bewezen dat het concept werkt. In een gezond kustsysteem gaan zee, strand, duin en polder geleidelijk in elkaar over. Dankzij die kustconnectiviteit kan de natuur – van de zee tot in het binnenland – veel veerkrachtiger reageren op veranderingen. Om de zee op een natuurlijke manier te verbinden met het binnenland, is het stimuleren van duinvorming voor de dijk essentieel.

Wil je een idee krijgen van wat het duin-voor-dijkprincipe kan teweegbrengen in de praktijk? WWF en Natuurpunt ontwikkelden samen onderstaande illustraties, gebaseerd op wetenschappelijk advies. Even grasduinen en je begrijpt meteen waarom we nood hebben aan een dijk van een duinengordel. Je krijgt eerst de huidige toestand van de kust te zien. Als je de slider naar rechts beweegt, verschijnt de gewenste kusttoestand die ons kan beschermen tegen dreigende overstromingen.

Scenario 1

Huidige situatie

Door machinale strandreiniging ontstaat een kale vlakte, waar zich bijgevolg geen duinen kunnen vormen
Er is geen vloedlijn te bespeuren. Het organische materiaal in die vloedlijn biedt nochtans essentiële voedingsstoffen waarmee duinpionierssoorten zich kunnen ontwikkelen.
De dijk is de enige buffer tussen de zee en de achterliggende gebouwen. Dat volstaat niet om ons te beschermen tegen overstromingen.

Gewenste situatie

Handmatige strandreiniging verstoort de natuurlijke vloedlijn niet. De wiertrossen, schelpen, turfblokken, enz. blijven liggen.
De vloedlijn blijft intact. Daardoor kunnen duinpioniers groeien. Denk aan zeeraket, stekend loogkruid, zeepostelein en kustmelde. Die houden zand vast, waardoor geleidelijk natuurlijke ophopingen ontstaan - het begin van echte duinen.
Duinpioniers hebben ruimte gekregen om uit te groeien tot een complete duinengordel. Daar kan de zee niet meer doorheen en dus vermindert het risico op overstromingen door een stijgende zeespiegel.

Scenario 2

Huidige situatie

Er is al sprake van primaire duinvorming, maar die krijgt de kans niet om over te gaan in de achterliggende duinengordel. Er snijdt immers een dijk door. Van volledige kustconnectiviteit en een robuuste duinsysteem is zo geen sprake.
De vloedlijn is aanwezig, maar in beperkte mate. Een vollere vloedlijn zou nog meer voedingsstoffen betekenen voor duinvorming.

Gewenste situatie

De wandeldijk is omgebouwd tot verhoogd wandelpad dat opgaat in het duinlandschap, zonder het te verdrukken of af te snijden van het lagergelegen strand. Niet alleen goed voor de natuur, maar ook voor de recreatiewaarden
De vloedlijn is voedselrijker, met meer organisch materiaal. Dat stimuleert duinvorming en het leven dat daarop afkomt.

Een kappaplan voor de kust

Meer veiligheid, meer natuur en meer recreatieruimte

Als we onze kust opnieuw zouden kunnen vormgeven, hoe zou die er dan uitzien? Natuurpunt denkt dan aan een ‘Kappa-plan’. Zoals het Sigma-plan voorziet in natuurlijke overstromingsgebieden langs de Schelde, zou een Kappa-plan natuurlijke bufferzones kunnen voorzien aan de kust, bestaande uit natuurlijke stranden, dynamische duinen, intergetijdengebieden … Zo kunnen we zorgen voor een veiligere kust en een verhoogde levenskwaliteit voor de kustbewoners. Vanuit de ecosysteemvisie kan creatief gezocht worden naar maatregelen die inspelen op een natuurlijke dynamiek in het systeem. Zo kan er maximaal gezocht worden naar synergie. De voordelen die natuur biedt zijn immers talrijk: adaptatie aan de klimaatverandering door waterberging en bufferzones is één ding, maar natuur staat ook gelijk aan ‘groene’ ruimtes waar burgers zich kunnen ontspannen. Natuur doet bewegen en werkt kalmerend. Met fietspaden en wandelpaden kan recreatie in de natuur gekoppeld worden aan de creatie van klimaatbuffers.