Bruine kikker

De bruine kikker is één van de algemeenste amfibieën in België. Het is een grote, robuuste kikker met een zwarte vlek achter het oog.

Hoe kan je de bruine kikker herkennen?

• vrij grote, ‘stevige’ kikker (tot 11 cm)
• helderbruine rug met contrasterende bruinzwarte vlekken
• donkere, bruinzwarte vlek tussen oog en voorpoot
• donkerbruine dwarsstrepen op de achterpoten

Wat eet de bruine kikker?

De bruine kikker eet voornamelijk ongewervelden als insecten (kevers, sprinkhanen, spinnen, mieren), wormen, duizendpoten en (naakt)slakken. Af en toe eet hij ook kleine gewervelde dieren zoals muizen en kleinere kikkers. Volwassen kikkers hoeven maar twee tot drie keer per week te eten. Jongen dieren moeten om te groeien veel vaker eten.

Waar leeft de bruine kikker?

• Bruine kikkers stellen weinig eisen aan hun leefomgeving. Je vindt ze vrijwel overal op plaatsen met dichte begroeiing (bossen, parken en tuinen, akkers en weilanden, ruigtes). Kleinschalige landschappen met een vochtige bodem geniet de voorkeur. Voortplanting vindt plaats in vijvers, weide- en bospoelen, sloten en greppels, karrensporen, ondergelopen graslanden en (kustmatige) tuinvijvers. Eiklompen worden vooral afgezet in de ondiepe zones, op plaatsen waar het water vlug opwarmt.
• Verspreidingskaart van de bruine kikker

Hoe plant de bruine kikker zich voort?

De bruine kikker ontwaakt als eerste amfibie (doorgaans rond eind februari) en trekt onmiddellijk naar het voortplantingswater. De geslachtsrijpe mannetjes vormen in het water paarkoren en trachten vooral ’s avonds en ’s nachts door hun zacht geknor een wijfje te lokken. De voortplantingstijd loopt gemiddeld van half maart tot eind april. De vrouwtjes worden dan in de oksels omklemd en zetten één (heel soms twee) eiklompen af. Afhankelijk van de grootte van het vrouwtje bevat een eiklomp 700 tot 4500 eitjes. Parende bruine kikkers en kikkerdril zijn meestal opvallend geconcentreerd in bepaalde delen van de poel of vijver. Na 10 tot 14 dagen komen de eitjes uit en de meerderheid van de kleine kikkertjes verlaat het water eind juni, begin juli. De volwassen exemplaren verlaten het water onmiddellijk na de voortplantingsperiode en brengen de rest van de lente en zomer op het land door.

Hoe krijg je de bruine kikker te zien?

Elk jaar, vanaf de eerste zachte voorjaarsnacht (meestal al eind februari), ontwaken de bruine kikkers uit hun winterslaap. Vanaf schemerduister tot middernacht trekken ze dan massaal van hun overwinteringsplek naar een poel of vijver om zich voort te planten. Op druilerige, zachte voorjaarsnachten kan je de bruine kikkers dan, soms met tientallen, op de weg zien zitten. De bruine kikker zit vooral aan land, vaak ver weg van water. De kans dat je er één ziet in je tuin is reëel.

Weetjes over de bruine kikker

• Een deel van de bruine kikkers overwintert in het water, in de modderlaag op de bodem. Ze voorzien zich dan van zuurstof via huidademhaling. Na een langdurende vorstperiode (met ijsvorming tot gevolg) worden regelmatig dode amfibieën in een poel of vijver aangetroffen. Oorzaak? Verstikking als gevolg van de productie van moerasgassen zoals methaan en waterstofsulfide. Die gassen worden gevormd tijdens de afbraak van dood organisch materiaal (bv. dode bladeren) op de bodem van de vijver. Op zich hoeft moerasgas geen probleem te zijn indien er ook voldoende zuurstof in het water aanwezig is. Wanneer een poel of vijver met sneeuw en ijs is bedekt, kan er geen daglicht meer in het water doordringen en kunnen de waterplanten niet langer voldoende zuurstof produceren. Wanneer een kritische drempel wordt overschreden (te veel moerasgas, te weinig zuurstof), sterven de amfibieën die op de bodem van de poel of vijver overwinteren.
• Bruine kikkers kunnen minstens tot 10 jaar oud worden.
• Enkele dialectnamen van de bruine kikker zijn aardepuit, landpuit en veldpuit.
• De inwoners van Berlare worden ook wel eens puitenkloppers genoemd. Die naam hebben ze te danken aan een vroegere bijverdienste van arme mensen die grachten en beken afliepen en voortdurend met een stok op de grond klopten om (vooral bruine) kikkers te doen opspringen om ze te vangen. De kikkers werden levend doormidden gesneden, juist boven de dijen. Beide achterpoten werden ineengeknoopt en zo als delicatesse aan de plaatselijke restaurant aangeboden. De bovenste helft van de kikker (die niet voor consumptie werd aangeboden) bleef nog urenlang leven, tenzij die in de beerput werd gegooid.
• Recent werd ontdekt dat sommige mannetjes zich gedragen als bevruchtingspiraten. Wanneer een wijfje eieren aflegt en een mannetje die vervolgens uitwendig bevrucht, wordt vaak een deel van de eitjes niet bereikt door de zaadcellen. De onbevruchte eitjes zouden normaal verloren gaan. Maar mannelijke vrijgezellen plaatsen zich op een eiklomp om hun zaad te lozen en zo een deel van de gelegde eiklomp alsnog te bevruchten.

Hoe klinkt de bruine kikker?