Natuur en Gezondheid

In heel wat landen (Nederland, Schotland, VS, Canada en Nieuw-Zeeland) bestaan er concrete (onderzoeks)projecten waarbij huisartsen natuur voorschrijven aan hun patiënten. Ook in Vlaanderen (UA) staat dergelijk onderzoek in de steigers. Maar helaas is de natuur vaak nog een vergeten groen medicijn. Zeker in het dichtbebouwde Vlaanderen kan meer natuur bijdragen aan een betere gezondheid.

Hoeveel natuur voorschrijven?

Uit een vaak aangehaalde Engelse studie blijkt dat 2 uur natuur per week een goede maatstaf is. De aandacht voor natuur als medicijn groeit ook bij de Vlaamse huisartsen. Zo plaatste de huisartsenvereniging Domus Medica (okt 2020) een goed artikel hierover in hun ledentijdschrift.

Is er genoeg natuur voor alle Vlamingen? Nee. Maar paradoxaal genoeg is er door de enorme versnippering in Vlaanderen vaak wel een of andere groene snipper in ieders buurt. Maar dat is dan geen uitgestrekt natuurgebied waar je effectief tot rust komt of kan sporten. Hoe groter een natuurgebied, hoe meer het kan bijdragen aan onze gezondheid (of als buffer tegen de grillen van de klimaatverandering). 

Om effectief gebruikt te worden, moet natuur binnen een straal van 1-3 km liggen. Ondanks de groennormen, Vlaamse richtlijnen voor de hoeveelheid natuur per inwoner, vinden 3 miljoen Vlamingen géén natuur op wandelafstand van hun woning (zie ons Rapport Natuur op wandelafstand). Daarnaast blijkt het groen bijzonder slecht verdeeld: een West-Vlaming heeft gemiddeld 5 keer minder natuur ter beschikking dan een Limburger en inwoners van steden als Roeselare vinden nauwelijks natuur in hun buurt.

Wat deden we al (in samenwerking met tal van andere organisaties)?

• In 2014 schreven we een artikel over natuur op doktersvoorschrift in het Natuur.blad, en kwam het thema aan bod in ons wijdverspreide Natuur op wandelafstand-rapport.
• In 2015 organiseerden we de eerste Inspiratiedag in Vlaams-Brabant over dit thema.
• In 2016 volgde een Marktdag in Antwerpen met concrete voorbeelden.
• Op 21 maart 2017 organiseerden we mee aan een Studiedag in Limburg.
• In april 2017 maakten we op drie Inspiratiedagen in de provincie Antwerpen duidelijk hoe iedereen er mee aan de slag kan. In mei en juni 2017 waren er drie inspiratiedagen in de provincie West-Vlaanderen.
• In september 2017 namen we deel aan de hoorzitting groen en gezondheid in de commissies welzijn en leefmilieu van het Vlaams Parlement. (zie video)
• In 2018 namen we deel aan het netwerkevent Natuur op verwijzing van de Provincie Antwerpen, UA en INBO en we deden we een enquête rond natuur en gezondheid (i.s.m. INBO, UA, CM, Gezinsbond, ANB, De Standaard, Zorgnet Icuro, Domus Medica)
• In 2019 trokken we mee aan de start van het Netwerk Natuur en Gezondheid (zie verslag Startdag 21/03/19). Ondertussen telt dit Netwerk al meer dan 40 partners uit vooral de groene en zorgsector. In ons memorandum voor de verkiezingen van 2019 droegen we gezondheid als prioriteit naar voren (zie prioriteit 6, p24-26).
• In 2020 droegen we bij aan de Natuur in de zorg-inspiratiesessies van het ANB, n.a.v de massaal ingediende natuur en gezondheid-projecten in het kader van de Natuur in je buurt-subsidie
• In 2022 ondertekenden we mee het preventiecharter van het gelijknamige platform  waarbij heel duidelijk de link wordt gelegd tussen een gezonde leefomgeving, klimaat en onze gezondheid. Ontdek er meer over via www.preventieplatform.org

Lobbyen

Via gezamenlijk lobbywerk (zie ook acties hierboven) belandde het thema natuur en gezondheid uiteindelijk in het Vlaamse Regeerakkoord 2019-2024. Op die manier ontstond een basis om de muren tussen de beleidsdomeinen welzijn en natuur beter te overbruggen.

Natuurpunt streeft ernaar om het thema natuur en gezondheid meer structureel ingebed te krijgen in de beleidsdomeinen welzijn en natuur zodat:

• meer (praktijkgericht) onderzoek door Vlaamse onderzoeksinstellingen de positieve linken tussen natuur en gezondheid onderbouwt en deze kennis beter verspreid wordt
• (bestaande) budgetten op elkaar worden afgestemd om natuur en gezondheid-projecten te financieren en de ervaringen uit deze projecten te delen
• De meerwaarde van extra natuur in ons bedreigde open ruimte wordt erkend als belangrijke voorwaarde voor een gezonde leefomgeving, en dus onze gezondheid (zowel preventief als curatief).

Projecten

Tal van lokale Natuurpunt-afdelingen gingen de afgelopen jaren al aan de slag i.s.m kwetsbare doelgroepen, ocmw's, CAW's, zorginstellingen, enz. Door onze aanwezigheid in praktische alle Vlaamse gemeentes zijn we vaak een dankbaar aanspreekpunt om gezamenlijke groenprojecten uit te voeren. 

Daarnaast hebben we ook een professionele ondersteuning voor dergelijke projecten binnen Natuurpunt via onze dienst ecologische groene ruimtes, die een mooi portfolio aan projecten uitwerkte voor bedrijven, zorgsector, overheden, ...

Bekijk het aanbod op www.natuurpunt.be/groeneruimte

Op veel plaatsen borrelen inspirerende initiatieven op, vaak dankzij de inzet van vele vrijwilligers van Natuurpunt:

• Het prikkelpad in Beringen laat mensen met een fysieke of mentale beperking proeven en genieten van de natuur (zie video)

• In natuurgebied de Liereman (Turnhout) doen bewoners van een dagcentrum al meer dan 25 jaar aan natuurbeheer

• In Dessel is er een natuureducatieve zorgtuin door en voor bewoners van een zorgcentrum en wordt er gewandeld in de natuur met personen met dementie

• Psychiatrische patiënten in Geel komen tot rust in een stiltetuin

• Het Agentschap voor Natuur en Bos werkt aan verschillende projecten: Natuuroases, Wachtkamers in de natuur rond ziekenhuizen, ...

• Verschillende Regionale Landschappen werkten prachtige projecten uit i.s.m. de zorg: zie hier hun Inspiratiegids 'Natuur met zorg'

• Meise heeft een natuurlijke fit-o-meter in de natuur 

• Op www.pimpjespeelplaats.be ontdek je hoe scholen en gemeentes creatiever kunnen worden met speelgroen

• Wandelvereniging Effen weg biedt aangepaste wandelingen in natuurgebieden aan voor personen met (chronische) pijn

• In Nederland zijn de biowalks voor diabetes-patiënten onder medisch toezicht al populair.

Daarnaast zijn er ook samenwerkingsvoorbeelden tussen Natuurpuntafdelingen met vele steden en gemeentes, Regionale Landschappen, armenorgansaties, jeugdzorg, therapie, ziekenhuizen, Samenlevingsopbouw, ocmw's, enz.