Echte tonderzwam, Saxifraga-Jan de Laat

Echte tonderzwam

Hoof fungus
Fomes fomentarius

De Echte tonderzwam is een meerjarige paddenstoel die parasiteert op de stam van verzwakte loofbomen, met voorkeur voor beuk, berk en populier. Tonderzwammen zijn het hele jaar door te zien en worden elk jaar groter. De zwam is een witrotter, die de aangetaste boom na enige jaren gevoelig maken voor stambreuk. Vermijdt daarom bij stormweer bomen met tonderzwammen. Tot in de jaren 60 was deze zwam vrij zeldzaam, maar tegenwoordig vind je hem praktisch overal. Deze sterke toename komt enerzijds doordat zwakke en dode bomen veel minder verwijderd worden uit bossen dan vroeger en anderzijds door extra verzwakking van bomen door droogte en verzuring.

Grootte
Tonderzwammen kunnen een afmeting bereiken van 10 tot 30 bij 5 tot 20 centimeter, met een dikte van 10 tot 25 centimeter.
Levensverwachting

Vindbaar: tonderzwammen zijn het hele jaar door te vinden. 

Favoriete maaltijd

Hout
 

Burgerlijke staat

Bij boombegeleiders hier de bomen waar de paddenstoel onder leeft

Status
Algemeen
Karakter

Opruimer
Parasiet

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de echte tonderzwam?

De echte tonderzwam heeft grote en stevige, hoefvormige vruchtlichamen. Meestal is de echte tonderzwam bovenaan in een levende boom te vinden, terwijl platte tonderzwam en dikrandtonderzwam steeds onderaan bomen groeien. Nog een belangrijk onderscheid met de bruinsporige platte tonderzwam en dikrandtonderzwam is dat echte tonderzwam witte sporen heeft en niet bruin verkleurt wanneer je met je vinger tegen de poriën drukt. De bovenzijde van de zwam is bedekt met brede, concentrische ringen die de paddenstoel een gestreept uiterlijk geven. De kleuren van de echte tonderzwam kunnen sterk uiteenlopen, van zilvergrijs, rood- of donkerbruin tot bijna zwart. Ter hoogte van groeirand is de paddenstoel doorgaans lichter gekleurd in de groeiperiode. 

Meer over belangrijke paddenstoelenfamilies

Echte tonderzwam, Saxifraga-Jan de Laat

Beelden

Echte tonderzwam, Saxifraga-Jan Nijendijk
Saxifraga-Jan Nijendijk
+1
Echte tonderzwam, Saxifraga-Jan de Laat
Saxifraga-Jan de Laat
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • Echte tonderzwam 50 jaar geleden in Vlaanderen veel zeldzamer was, omdat we toen nog minder oude dikke bomen hadden.
  • Het licht ontvlambare materiaal van tonderzwammen vroeger werd gebruikt om vuur aan te maken en te laten smeulen, onder de naam "tondel". Kernen van jonge zwammen worden uit elkaar gehaald tot er een pluizige, zachte tondel over blijft die gemakkelijk vuur vat.  
  •  Echte tonderzwam van groot belang is voor de voortplanting van veel insectensoorten, waaronder een aantal zeldzame kevers en sluipwespen. Deze leggen hun eitjes in het vruchtlichaam, waarop de larven zich te goed doen aan het vlees.

  • Vruchtlichamen van echte tonderzwam al sinds de prehistorie door mensen gebruikt worden. De 5300 jaar oude ijsmummie, Otzi, had een zakje bij met een stukje van de echte tonderzwam. 

  • Er in verschillende landen een zacht vilt wordt gewonnen uit deze zwam om hoedjes en handtassen mee te maken.  

     

Wat kan jij doen?

Paddenstoelen zijn intrigerende en nuttige verschijningen. Ze ruimen je tuin op en zorgen op hun eigen manier voor de natuur. Wat kan jij doen voor meer paddenstoelen in je tuin? 

 

paddenstoelen zoeken - wim dirckx
Wim Dirckx
Icoon - Paddenstoel

Vraag je gratis poster aan

Gratis Paddenstoelenposter Natuurpunt

In Vlaanderen komen meer dan 4.000 verschillende soorten voor. 22 daarvan plaatsten we op een vintage poster. Onze paddenstoelenexpert Roosmarijn selecteerde soorten die je makkelijk kan herkennen. Hopelijk kom je ze tegen op je herfstwandeling.

Vraag je paddenstoelenposter aan

Vaak gestelde vragen over paddenstoelen

Wat is het verschil tussen een zwam en een paddenstoel?

Hoewel beide termen vaak door elkaar worden gebruikt, is er een duidelijk verschil. De zwam is het organisme dat onder de grond of in hout zit en bij de meeste soorten het grootste deel van het jaar onzichtbaar blijft. Paddenstoelen zijn de vruchtlichamen die seizoenaal tevoorschijn komen om sporen te produceren en verspreiden om zich voort te planten. 

Hoe oud kan een zwam worden?

In 2000 werd in het Malheur National Forest in de Amerikaanse staat Oregon een sombere honingzwam ontdekt van naar schatting 2400 jaar oud met een ondergrondse zwamvlok van 8,9 km².  Ook in Zwitserland werd een groot en oud exemplaar van deze zwam gevonden:  800m lang, 500m breed en duizend jaar oud.

Hoe herken je de juiste paddenstoel?

Het is de vraag die vele wandelaars zich al gesteld hebben. Sommige zijn makkelijk te herkennen, zoals de rode vliegenzwam.  Ook de grote stinkzwam kan je determineren met je neus. Deze verspreidt namelijk de geur van dode beesten en trekt daarmee ook een zwerm vliegen aan. Maar de meeste paddenstoelen zijn erg moeilijk om te determineren, zelfs voor experts. Natuurpunt helpt je op weg met enkele hulpmiddeltjes:

  • Zoek op kleur, vorm of familie
  • Gebruik de app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download hier iObs (iOS) en ObsIdentify (Android).

Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Bovendien krijg je van experts feedback of de determinatie correct is. Tenslotte kan je bijleren door een cursus te volgen en/of op stap te gaan met een paddenstoelenwerkgroep. Abonneer je op de paddenstoelen.flits en blijf op de hoogte van activiteiten en weetjes over paddenstoelen. 

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android