Aanhoudende regen moordend voor uilenkroost

Vogelringers die de afgelopen dagen nestkasten voor Steenuil en Kerkuil controleerden, stelden vast dat op verschillende plaatsen de helft van de jongen stierf en dat sommige broedsels volledig mislukten. De reden: het water valt met bakken uit de lucht. Dat bemoeilijkt de opdracht van ouders om voldoende voedsel bij elkaar te jagen voor hun kroost.

Uilen hebben een zeer zachte, haast donzige bevedering. Dat geeft het voordeel dat ze een geruisloze vlucht hebben en zo gemakkelijker muizen kunnen vangen. Maar er is ook een keerzijde: ze worden onmiddellijk nat bij regenweer. Hun veren absorberen zelfs water en met een nat verenpak is vliegen - en dus ook jagen - onmogelijk. Wanneer ze verrast worden door een regenbui of een prooi vangen in nat gras, komen ze al snel in de problemen. Bij regenweer zullen ze daarom vermijden om te gaan jagen. De hongerige kroost wordt dan niet gevoed.

Voor de Kerkuil staan uitsluitend muizen en ratten op het menu. Voor een normale groei heeft een Kerkuilenjong gemiddeld 5 muizen per nacht nodig. Met 4 jongen betekent dat dus 20 muizen per nacht voor de jongen allen. De volwassen vogels moet zelf uiteraard ook nog eten… De jacht begint pas rond 23 uur en stopt al om 5 uur. Een hele uitdaging. Muizen blijven bij nat weer echter onder de grond. Nat gras ritselt ook minder en ook dat bemoeilijkt het jagen voor de Kerkuil. Wanneer weilanden abnormaal veel water te verwerken krijgen lopen de muizengangen vol water en verdrinken ze. In delen van het land die extreem veel neerslag te verwerken kregen, liep de sterfte van de jongen op tot de helft.

Steenuilen hebben een meer gevarieerd menu maar ook voor hen zijn muizen het stapelvoedsel. Bij een tekort aan muizen schakelen ze probleemloos over op kevers, rupsen of nachtvlinders maar bij regenweer zijn ook die inactief en niet bereikbaar. Het noodrantsoen bestaat dan uit regenwormen. Dat zijn gemakkelijke prooien die massaal aan de jongen kunnen worden gevoederd. Dit zien we wel meer bij roofvogelsoorten, zoals bij de Buizerd. Jonge Steenuilen krijgen door dat eenzijdig dieet echter een vorm van diarree; de bodem van de kast of nestplaats wordt snel erg modderig, de jongen worden nat en vuil en sterven dan vaak van ontbering. Zeker wanneer deze periode te lang aanhoudt. Hoewel sommige steenuilbroedsels zeer goed waren, werd lokaal sterfte vastgesteld van ongeveer de helft van de jongen. Op sommige plaatsen mislukte 1/3^de van de broedsels volledig.

Afbeelding

Drie jonge Steenuiltjes zoeken warmte bij elkaar. Een vierde jong stierf (Foto: Philippe Smets)

Ransuilen broeden meestal in oude Ekster- of Kraaiennesten, hun broedsucces kan dus veel minder worden gemonitord. Ook hier geldt dat de jongen bij regen nat worden. Wanneer ze niet de kans krijgen om snel te drogen, onderkoelen ze en maken ze geen kans op overleven.

De vermelde aantallen zijn slechts voorlopige en onvolledige cijfers maar dat het voor uilen geen topjaar wordt, staat nu al als een paal boven water. Net zoals de regenval verschillen de resultaten lokaal zeer sterk en dat kan de globale cijfers nog wel opkrikken. Ook bij de grondbroeders zoals Kieviten en leeuweriken verdwenen de vorige weken vele legsels of jongen onder het wassende water.

Tekst: Philippe Smets (Kerkuilwerkgroep en Steenuilenwerkgroep)
Foto's: Philippe Smets & Raymond De Smet