Dit was 2020 voor Natuurpunt en de natuur!

2020: wat een jaar! Een jaar waarin het coronavirus de hoofdrolspeler was, maar waar we massaal de natuur dicht bij huis (her)ontdekten. Nooit eerder werd het belang van wat groen in de buurt zo duidelijk als afgelopen jaar.  

Het aantal bezoekers in onze natuurgebieden ging er flink op vooruit. In een aantal ervan zagen we zelfs een vervijfvoudiging. Opvallend is dat de bezoekersaantallen tijdens de tweede coronagolf dubbel zo groot waren als tijdens de eerste golf. Die overrompeling zorgde al wel eens voor overlast, maar gelukkig zijn er dan onze bijzondere veldwachters en de Natuur.ambassadeurs. Ze treden op als gastheer of gastvrouw in een natuurgebied, ze houden een oogje in het zeil en kijken erop toe dat de gedragsregels nageleefd worden. 

Al die aandacht voor de natuur, deed ook het ledenaantal groeien met 7%. Eind 2020 zullen 123.000 gezinnen lid zijn van Natuurpunt. Het besef dat kwaliteitsvolle natuur dicht bij huis, van groot belang is, bracht ook meer giften binnen. En dankzij de overheidsmaatregel waarbij de fiscale aftrekbaarheid werd opgetrokken tot 60%, kon Natuurpunt rekenen op 10% meer giften dan vorig jaar. 

Natuurpunt kreeg dit jaar van Europa subsidies voor 15 projecten om kwetsbare topnatuur in Vlaanderen te herstellen. Twee daarvan werden met succes afgerond: Life Helvex realiseerde in Grenspark Kalmthoutse heide het herstel van landduinen, heide en venvegetaties en verbeterde de boskwaliteit. Interreg Grasgoed pakte met succes het probleem aan van beheerresten die vrijkomen bij het beheer van onze natuurgebieden.

Verder rondde Natuurpunt haar zesjarige mandaat af als voorzitter van de Europese natuurbeheerderskoepel Eurosite. 

Nog een winnaar in dit coronajaar is de app ObsIdentify en het daaraan gekoppelde www.waarnemingen.be. Dankzij deze app heb je een natuurherkenner in je broekzak en daar maakten heel wat mensen gebruik van. De app werd dit jaar meer dan 175.000 keer gedownload. En de mensen gingen er ook vlotjes mee aan de slag. Dit zorgde voor bijna 10.000 nieuwe waarnemers die zo’n 105.000 waarnemingen deden. Op de website www.waarnemingen.be liepen dit jaar vijf miljoen Vlaamse meldingen binnen van 17.949 soorten. Dat is 35 procent meer waarnemingen dan in 2019, het vorige topjaar. En het aantal actieve melders - deelnemers die minstens één keer per jaar iets posten - is meer dan verdubbeld: van 12.900 naar 28.500.

Natuurpunt en de lokale afdelingen organiseren jaarlijks duizenden activiteiten. Dit jaar waren we tot twee keer toe genoodzaakt om die fysieke activiteiten stop te zetten. Daardoor schakelden we op digitaal vlak een versnelling hoger. We organiseerden online lessen en er stonden net zoals vorige jaren heel wat webinars op de planning. Met een vernieuwde leeromgeving konden we ook binnen de cursus Natuurgids maximaal inzetten op digitaal leren. Zo kon je van achter je computer heel wat bij leren over de natuur.

Het belang van natuur (in je buurt)

‘Coronawandelaar’ haalde het niet als Woord van het Jaar 2020, maar onderzoek van de Universiteit Antwerpen wees uit dat mensen zich na een natuurwandeling fitter, positiever, meer ontspannen, minder angstig en gelukkiger voelen. Niet verwonderlijk dat er zoveel mensen de natuur in trokken. Teveel? Nee, er zijn niet teveel natuurliefhebbers, maar wel te weinig natuur, dat weten we bij Natuurpunt al lang. Ook Minister van Omgeving Zuhal Demir gaat voor meer natuur. Tegen 2024 wil ze 4.000 ha extra bos en tegen 2030 zelfs 10.000 ha. Natuurpunt wil tegen 2024 ervoor zorgen dat er 750 ha bos bij komt. Dat doen we met 3 garanties: slim aangeplant, goed beheerd en eeuwig beschermd. We riepen iedereen op om een sms te sturen en zo zijn boompje bij te dragen. Deze actie leverde al meer dan 60.000 euro op waarmee Natuurpunt volgend plantseizoen aan de slag kan.     

Natuur is de oplossing

De schaarse open ruimte die ons nog rest, moeten we goed bewaken, want er verdwijnt nog altijd 6 hectare per dag onder het beton (zie ons Betonrapport). Al bereikte de Vlaamse meerderheid wél een akkoord over de betonstop. Te schrappen bouwgronden worden voortaan veel hoger vergoed, en woonreservegebieden worden moeilijker aan te snijden. De beslissing om bouwgrond te schrappen en reservegebieden te ontwikkelen wordt doorgeschoven naar de gemeenten.

Gelukkig verdwijnt niet alle natuur onder beton. In september kwam het goede nieuws dat de waterrijke natuur in De Groene Delle (Lummen) bewaard blijft als natuurgebied. Natuurpunt blijft ijveren voor het behoud en herstel van wetlands en waterrijke natuur, om droogte en klimaatverandering tegen te gaan. De Blue Deal die de Vlaamse regering aankondigde, is een stap in de goede richting om Vlaanderen droogterobuust te maken. En natuur moet integraal deel uitmaken van de oplossing. Natuur houdt water vast en geeft het in periodes van schaarste vertraagd weer af.­

Belang van biodiversiteit

Natuurpunt zette zich ook dit jaar weer sterk in om de biodiversiteit te bewaken. In september was er het eerste Living Planet Rapport voor Belgïe waar ook Natuurpunt aan meewerkte. Dit rapport onderzoekt hoe het gesteld is met de natuur dicht bij ons. Het toont gemiddeld een licht stijgende trend voor de biodiversiteit in België tussen 1990 en 2018. Toch verdwenen vóór 1990 enkele iconische soorten en vitale habitats. Maar er is ook hoop want de afgelopen jaren konden bepaalde soorten zich ook herstellen, denk maar aan de wolf en de otter. 

Al had die wolf het het afgelopen jaar niet gemakkelijk, ondanks de hoogste graad van bescherming die de minister gaf aan het dier. August en Noëlla kregen vijf welpen waarvan er twee het Limburgse verkeer niet overleefden. Een derde werd aangereden en zou nog in leven zijn. Het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO) kwam dan ook niks te vroeg. Binnen dit plan worden de komende vijf jaar 15 prioritaire knelpunten voor ecologische ontsnippering aangepakt. 

Ondertussen deed het Wolf Fencing Team België, ondanks corona, al wat het kon om veehouders bij te staan om hun omheiningen zo goed mogelijk wolfbestendig te maken. Er kwamen 71 aanvragen binnen voor advies, wat een verdubbeling is van het jaar ervoor. Er zijn ondertussen 50 vrijwilligers opgeleid en er is nu ook een team dat binnen de 24u, na de aanval van een wolf, een rescue-set plaatst om verdere schade te voorkomen.

Wat bracht onze natuur dit jaar?

Er werden nog een aantal andere iconische soorten gespot. Eind vorig jaar kon een otter een aantal keer vastgelegd worden op camerabeelden in de Durme- en Moervaartvallei in Oost-Vlaanderen. En deze zomer was het prijs in de Semoisvallei, waar een Euraziatische lynx zich liet fotograferen. 

Waarnemingen van nieuwe soorten voor ons land, gebeuren vaak eerder toevallig. Zoals bij de dwerguil, mantispa styriaca, gesterde distelboorvlieg, Oosterse tortel of de zuidelijke sikkelsprinkhaan. Dat geldt trouwens niet alleen voor fauna maar ook voor flora zoals het koraalhelmkruid of de piepkleine paddenstoel Pilobolus oedipus of de exotische koningsmantelvlamhoed.

Niet alle soorten ging het voor de wind. Onder vuursalamanders was er een schimmeluitbraak en bij padden en kikkers werd het herpesvirus vastgesteld. De populatie van de heikikker en de Noordse witsnuitlibel lijdt erg onder de droogte van de afgelopen jaren, extreme weersomstandigheden hakten in op het broedsucces van uilen, de grutto en de wulp zien hun leefgebied steeds verder slinken en waar zijn de kruisspinnen naartoe?

Gelukkig valt er ook wat goeds te vertellen over het afgelopen jaar. De opmars van Limburgse boomkikkers zet zich door, zowel in West-Vlaanderen als in Limburg konden geluidsopnames gemaakt worden van de uitgestorven gewaande grote hoefijzerneus, in de haven in Antwerpen werd de grootste kolonie oeverzwaluwen voor België beschermd, in de Getevallei was er een eerste broedgeval van grauwe klauwier en vlindersoorten zoals sleedoornpage, blauw weeskind, resedawitje, klaverwespvlinder en absintmonnik worden meer waargenomen.

En het was een goed jaar voor vogelaars! Ze konden zich, coronaveilig, vergapen aan enkele soorten die zelden waargenomen worden in ons land: bruine lijster, keizerarend, steppearend, roodkeelnachtegaal, witkeelgors, rotszwaluw en huisgierzwaluw. 

Ook Europa zat niet stil    

In mei lanceerde de Europese Commissie haar twee lang beloofde strategieën rond landbouw en biodiversiteit: de van-boer-tot-bord-strategie en de biodiversiteitsstrategie. Het zijn allebei onderdelen van de Europese Green Deal. 

De teleurstelling was dan ook groot toen in oktober het Europese Parlement tegen een grondige hervorming van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) stemde. Daarmee gaat het regelrecht in tegen haar eigen Green Deal. Nochtans was een groene omwenteling hard nodig als we de klimaat- en biodiversiteitscrisis op ons platteland willen aanpakken. 

Er kwam wel goed nieuws voor de Europese waterlopen. Na een grote publiekscampagne waaraan 375.000 burgers deelnamen en 5.500 wetenschappers, kondigde de Europese commissie in juni aan dat de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) niet zal worden gewijzigd of aangepast. Deze Europese waterwet zorgt ervoor dat de waterlopen tegen 2027 weer blaken van gezondheid.

Voor 2021 wensen we jou, je dierbaren en de natuur een blakende gezondheid toe.