Eerste waarneming van een Kleinste potvis in België

Op 22 januari 2017 werd een Kleinste potvis (Kogia sima) gezien voor de kust van Oostende. Het is pas de eerste keer dat deze kleine walvissoort in ons land werd waargenomen. Het dier kon worden gefotografeerd en de determinatie werd intussen door een aantal experten bevestigd.

Update 21 maart 2017: intussen werd duidelijk dat het ging om een Bruinvis. Op een eerste Belgische Kleinste potvis blijft het nog even wachten dus.

De Kleinste potvis is een zeer kleine, compacte tandwalvis (max. lengte: 2,7 m) met een opvallende, rugvin. De soort komt normaal voor in subtropische en tropische wateren. Een waarneming in de Noordzee is dan ook erg uitzonderlijk.

Afbeelding

De waarneming gebeurde aan boord van de Albatros tijdens een trip die werd georganiseerd door vzw North Sea Pelagics. De trip voer van Oostende tot de Oosthinderbank om via de Oostdyckbank opnieuw aan te meren in de haven van Oostende. Doel: zeevogels en zeezoogdieren spotten in het Belgische deel van de Noordzee.

De waarnemingsomstandigheden waren ideaal. Zeker voor het waarnemen van kleine zeezoogdieren is een kalme zee een belangrijke vereiste: bij een ruwe zee wordt het immers aanzienlijk moeilijker om rugvinnen op te merken tussen de golven.

Tijdens de trip werden ongeveer 90 Bruinvissen gespot, de meest algemene walvissoort in de Noordzee. Om 14:30 werd ter hoogte van de Kwintebank een walvisachtige waargenomen waarvan onmiddellijk duidelijk was dat het niet om een Bruinvis ging. Het dier was groter, de vorm van de rugvin stemde niet overeen met die van een Bruinvis en ook het gedrag deed niet meteen aan een Bruinvis denken.

De foto’s van het dier werden rondgestuurd naar een aantal experten die, onafhankelijk van elkaar, tot eenzelfde conclusie kwamen: dit dier was een Kleinste potvis. De inplanting, vorm en grootte van de rugvin en ook het stompe voorhoofd en de afstand van de rugvin tot de kop bleken voldoende om de determinatie hard te maken

Afbeelding

Rechts: foto’s van het dier waargenomen op 22 januari 2016; links boven een Kleinste potvis (foto Hannah Jones; niet het dier van 22 januari 2016), links onder een Bruinvis (foto Peter Evans)

De Kleinste potvis is nauw verwant aan de Dwergpotvis (Kogia breviceps). De Dwergpotvis heeft een kleinere en teruggekromde rugvin. In tegenstelling tot de Dwergpotvis, waarvan het aantal strandingen in het Verenigd Koninkrijk aan het stijgen is, is de Kleinste potvis veel meer gebonden aan warme wateren.

Afbeelding

In Europa zijn zeer weinig waarnemingen bekend van de Kleinste potvis. In het Verenigd Koninkrijk werd pas in 2011 een eerste stranding geregistreerd. Dit exemplaar spoelde levend aan, kon worden teruggezet in zee en werd later gedetermineerd aan de hand van foto's. Naast de stranding aan de Engelse oostkust in augustus 1979, was er ook een stranding in Nederland (Noordwijk) op 13 december 1925. Het skelet van dit dier ligt in museum Naturalis (bron: Zoogdieratlas Nederland).

De beelden werden voorgelegd aan experten Gorka Ocio (Verballenas), Peter Evans (Sea Watch Foundation), Robin Baird (specialist Kogia) en Thomas Jefferson (hoofdauteur van het boek ‘Marine mammals of the world’).

Tekst: Jeremy Demey (North Sea Pelagics vzw) en Jan Haelters (Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen - KBIN)
Foto’s:  An Ceulemans, Bram Conings, Jean-Paul Théâtre, Bart van Gelder, Wikimedia