Herbergt Westhoekreservaat laatste Rode barnsteenslakken van ons land?

De Rode barnsteenslak (Quickella arenaria) is een landslak die in heel West-Europa zeer zeldzaam en met uitsterven bedreigd is. Tijdens een slakkeninventarisatie in het Westhoekreservaat (De Panne) werden maar liefst 8 exemplaren aangetroffen, waarvan één erg vers was. Dat doet vermoeden dat er ook levende exemplaren verwacht kunnen worden. In ons land dateert de laatste melding van een levende Rode barnsteenslak van 1986. De inventarisatie paste in het Slak-in-Du project, dat de fascinerende slakkenweelde aan onze kust in kaart brengt.

In ons land komt de Rode barnsteenslak alleen voor in vochtige en moerasachtige, wat lagergelegen gebieden in de duinen, met eerder weinig vegetatie. Het nogal eivormig huisje heeft drie vrij bolle windingen met een zeer duidelijke naad en met duidelijke, onregelmatige groeilijnen en een roodbruine glans, en wordt 5 tot 9 mm hoog. De mondopening is licht-ovaal en neemt ongeveer de helft van de hoogte in.  

Meer weten

Over de verspreiding van landslakken was tot voor kort maar weinig bekend. Daarom werd sinds 2012 het Slak-in-Du project opgestart. Doel is om in een periode van ongeveer zes jaar de molluskenfauna vanaf de zeereep tot aan de polders opnieuw in kaart te brengen. Op zondag 4 juni 2017 werd tijdens een excursie in het Westhoekreservaat, in het kader van dit project, de Rode barnsteenslak gevonden op de helling van enkele lage en weinig begroeide mosduinen aan de rand van een uitgestrekte, vochtige duinpanne. In totaal werden er acht lege huisjes gevonden, waarvan één nog vrij vers was. 

Het is de eerste keer in de zes jaar molluskeninventarisatie dat er meerdere exemplaren van de Rode barnsteenslak op één locatie gevonden worden. De meeste waren oude huisjes, maar één exemplaar heeft nog een zweem van het beschermend bruinrode vlies dat de schelp bedekt. Gezien de warme en vooral droge weersomstandigheden in de periode voor en op de dag van de excursie, lijkt het realistisch dat een nieuw bezoek aan deze locatie tijdens een natte periode een levend exemplaar oplevert van deze voor Vlaanderen uitgestorven gewaande soort.

Uitgestorven?

De Rode barnsteenslak komt in West-Europa op verspreide locaties voor, van de Alpen tot aan de poolcirkel, en van de Atlantische kust tot in Slovakije en Polen. Naast in duingebieden wordt ze ook op kale modder in kalkrijke, vochtige gebieden in hoogland aangetroffen. Ze wordt in verschillende van de ons omringende landen als uitgestorven beschouwd. In Duitsland dateert de laatste waarneming van een levend exemplaar van 1988, in Nederland al van 1977. In ons land dateert de laatste levende melding van de Rode barnsteenslak van 1986, in Adinkerke.

De Rode barnsteenslak lijkt sterk op een andere soort van dezelfde familie die ook in ons land voorkomt, de Langwerpige barnsteenslak Succinella oblonga. Karakteristieke exemplaren van beide soorten zijn te onderscheiden door de bij Succinella oblonga meer langgerekte vorm, de meer langgerekt ovale mondopening, en de veel dunnere groeilijnen. De Langwerpige barnsteenslak komt voor in min of meer vochtige, weinig begroeide plaatsen langs rivieren, in moerasgebieden, en tussen puin en rotsen, en in dunne strooisellagen in vochtige loofbossen en struwelen.

Afbeelding

Rechts een Rode barnsteenslak Quickella arenaria (Westhoekreservaat, De Panne, 4 juni 2017) naast een Slanke barnsteenslak Succinella oblonga (foto Franky Bauwens)

Tekst: Nathal Severijns en Franky Bauwens
Foto: Franky Bauwens