Hoe duinen de kust kunnen redden

Door de stijging van de zeespiegel en een grotere kans op superstormen zal de zeewering van de toekomst aan hogere veiligheidseisen moeten voldoen. Hoe vermijden we overstromingen in het hinterland? Wat met dijkbreuken? En schade van golfoverslag? De meest duurzame oplossingen zijn te vinden in het kustecosysteem van duinen, zandbanken en schorren.

De krachten waarmee de zee inbeukt op de kust kunnen enorm zijn. Met de klimaatverandering valt te verwachten dat de zeewering aan nog grotere krachten blootgesteld zal worden. De huidige zeedijken zullen dan niet langer volstaan. Investeren we in meer en hogere dijken of gaan we op zoek naar meer natuurvriendelijke oplossingen?

Airbags van de kustlijn
Zowel de zandbanken voor de kust als de stranden dempen de golfenergie en verminderen zo de kracht waarmee golven op de kust inwerken. De duinen vormen dan weer een natuurlijke zeewering die de achtergelegen kustvlakte bij springtij beschermt tegen overstroming. En in riviermondingen bieden de schorren bescherming voor de dijken door de eerste klap op te vangen. Samen vormen ze als het ware de ‘airbags van de kustlijn’. 

We spreken van ecosysteemdiensten die geleverd worden door het natuurlijke systeem. Om die rol te vervullen, is het cruciaal dat het ecosysteem veerkrachtig genoeg is, zodat alle natuurlijke processen hun werk kunnen doen. Voldoende natuur is daarvoor een belangrijke voorwaarde.

Moet er nog zand zijn? 
Hoe deze verschillende natuurlijke componenten hun rol als zeewering kunnen vervullen, is bovendien sterk afhankelijk van de hoeveelheid sediment. Concreet: de hoeveelheid zand die er aan onze kust beschikbaar is. Op dit moment is er een tekort aan zand voor de Belgische kust doordat er veel erosie is, terwijl er weinig zand-vasthoudende duinen of structuren zijn.

Bij een tekort aan zand zal een natuurlijk kustsysteem reageren door zich landinwaarts te verplaatsen, wat in het geval van de strak vastgelegde en volgebouwde Belgische kust meestal geen haalbare optie is. Dijkbreuken zouden voor grote economische schade zorgen. Daarom is het nu regelmatig nodig om kunstmatig zand van dieper in zee aan te brengen op de stranden door strandsuppleties.

Maar experts pleiten ervoor om tegelijk ook actief in te zetten op een natuurlijke kustverdediging door dit zand vast te leggen in veerkrachtige duinen. Zo is er minder erosie - en zullen er minder (dure) zandsuppleties nodig zijn.

Win-win
Zowel voor kustbescherming, natuur, educatie als recreatie levert dit belangrijke winst op. Want door in te zetten op een meer natuurlijke kustbescherming zal de natuurwaarde van de duinen en het strand sterk vergroten. Zo zal in één beweging nieuw leefgebied ontstaan voor een aantal typische kust- en duinsoorten die nu sterk bedreigd of zelfs verdwenen zijn, zoals bijvoorbeeld de Kuifleeuwerik. Een win-win voor mens en natuur dus.

Deze inzichten uit de studie van Sam Provoost (INBO) en andere studies over de manier waarop natuur de veerkracht van onze kust verhoogt, kan je beluisteren op het symposium ‘Sant in eigen land, naar een veerkrachtig kustbeheer’. Dat vindt plaats op maandag 23 oktober in Oostende en is een samenwerking tussen het Vlaams Instituut voor de Zee, de West-Vlaamse Milieufederatie en Natuurpunt.

Na het symposium kan je de presentaties bekijken op www.natuurpunt.be/kustbescherming.

Tekst: Sam Provoost, INBO
Foto: Hendrik Moeremans