Waarom everzwijnen uitzonderlijk in de aanval kunnen gaan

Recent liepen meldingen binnen van everzwijnen die zich tegen mensen richten. Toch is dat zeker geen typisch everzwijnengedrag. De oorzaak ligt meestal bij het feit dat de dieren gewend raken aan mensen, of gewond zijn. Hoe kunnen we problemen vermijden, en hoe moet je reageren als het toch misloopt?    

Wilde everzwijnen zijn van nature erg schuw en blijven liever uit de buurt van mensen. De kans dat je in Vlaanderen een everzwijn ziet, is daarom al klein. Wanneer je er dan toch een tegenkomt, zullen ze zich meestal snel uit de voeten maken.

Het gevaar van voederen
Dieren die gevoed worden of die eten vinden in de buurt van mensen, gaan mensen associëren met voedsel. Ze verliezen hun natuurlijke angst voor mensen. Ze laten mensen dichter komen of zoeken zelf actief toenadering. Dit leidt vaak tot gevaarlijke situaties: die dieren zijn of lijken tammer dan gewoonlijk, maar het blijven wilde dieren die kunnen schrikken of om een andere reden onverwacht gevaarlijk kunnen reageren.

Wereldwijd wordt in natuurparken met groot wild dan ook streng toegezien op het voederverbod voor dieren. Dit is niet alleen voor de veiligheid van de mensen: wanneer wilde dieren gewend raken aan mensen, moeten ze vaak worden verplaatst of zelfs afgemaakt. Je kan je wel inbeelden dat een beer die mensen benadert om eten te krijgen een groot veiligheidsrisico betekent. Voor everzwijnen geldt hetzelfde principe: (half)tamme dieren vormen een veel groter gevaar dan wilde exemplaren.

Loslopende honden, jacht en verkeer
Aanvallen door everzwijnen zijn extreem uitzonderlijk. Vaak is het woord ‘aanval’ ook niet de juiste term voor deze incidenten, en handelt het everzwijn vooral uit verdediging, nadat het zelf gewond raakte of opgejaagd werd. Dat kan gebeuren door loslopende honden (die het dier achterna zitten), door een territoriumgevecht met een ander zwijn, na een niet-dodelijk verkeersongeval of een schampschot tijdens jacht op het dier.

Een gewond dier heeft pijn en zit barstensvol adrenaline. In dergelijke situaties gaat het lichaam over tot de vecht-of-vluchtmodus. Een gewond dier (of een dier in het nauw) zal dus ofwel vluchten, ofwel - als het geen uitweg ziet - tot de aanval overgaan.

Vlaanderen heeft het dichtste wegennet van Europa, en het verkeer vormt dan ook een reëel gevaar voor everzwijnen. Een aanrijding loopt niet altijd fataal af, en het gewonde zwijn kan dus nog een tijd onopgemerkt rondlopen.

Ook jacht kan ervoor zorgen dat een everzwijn gewond raakt. Een slecht geplaatst schot kan ervoor zorgen dat het dier gaat lopen en niet meer wordt teruggevonden. Bovendien zal een geweerschot ervoor zorgen dat een kudde everzwijnen op de vlucht slaat, wat de kans op aanrijdingen vergroot.

Sinds 2014 is het verplicht om een everzwijn of hert dat bij de jacht gewond wegliep op te sporen met speciaal daarvoor afgerichte honden en het dier af te maken. Maar in het geval van verkeersongevallen gebeurt dat momenteel nog niet in Vlaanderen. Toch zou het naspeuren van gewonde dieren na verkeersongevallen, wat in Zweden al toegepast wordt, ook bij ons kunnen helpen om secundaire incidenten te vermijden.

Afbeelding

Vooral zeugen, die hun jongen willen beschermen, zijn gevoelig voor omstandigheden die op gevaar duiden. Bij hen kan de normale vluchtreactie dan sneller plaats maken voor een aanval in de richting van het gevaar. (foto: Theo Geuens)

Hoe verdedigen?
Hou altijd afstand van wilde dieren om probleemsituaties te voorkomen. Bij vrijwel alle ontmoetingen met een everzwijn kan je een aanval vermijden door rustig te blijven en weg te wandelen. Het is hierbij steeds een goed idee om ervoor te zorgen dat het everzwijn weet waar je bent: zorg ervoor dat het dier je kan zien en/of horen (bijvoorbeeld door rustig te praten).

In het erg uitzonderlijke geval dat je door een everzwijn wordt aangevallen, is weglopen geen goed idee. Een everzwijn is stukken sneller en een vluchtrespons zal de reactie van het everzwijn eerder versterken. De beste manier om te ontkomen is de hoogte opzoeken: in een boom klimmen of op een auto gaan staan. Everzwijnen kunnen niet klimmen. Als je nergens in kan klimmen, kan je het dier proberen te verjagen door in de handen te klappen. Probeer intussen de afstand tussen u en het everzwijn langzaam te vergroten. Lukt ook dat niet, dan kan je je verschuilen, bijvoorbeeld achter een boom. Everzwijnen hebben geen goed zicht.

Om te onthouden

• Voeder geen wilde dieren en laat geen etensresten achter

• Bewaar afstand van wilde dieren

• Hou honden aan de lijn

• Klap in de handen wanneer een everzwijn niet wegloopt

• Zoek de hoogte op in het uitzonderlijke geval dat het dier aanvalt

• Probeer je te verschuilen. Everzwijnen hebben geen goed zicht.

Waarnemingen melden
Zelf een everzwijn gezien? Meld dit dan op waarnemingen.be. Merk je een ziek of gewond dier op? Contacteer dan onmiddellijk een opvangcentrum voor wilde dieren.

Tekst: Niels Desmet, Zoogdierenwerkgroep Natuurpunt
Foto's: Wim Dirckx, Theo Geuens