Image
Bonte vliegenvanger - Elwin van der Kolk

Bonte vliegenvanger

European Pied Flycatcher
Ficedula hypoleuca
Vliegenvangers (Muscicapidae)

De bonte vliegenvanger is een zwart-witte zangvogel die graag in nestkasten broedt. De soort brengt veel tijd door in de boomkruinen.

Grootte
13 cm
Gewicht
13 gram
Favoriete maaltijd

Vliegende insecten

Burgerlijke staat

Polygaam; het mannetje heeft vaak 2 vrouwtjes.

Status
Vrij algemeen
Woonplaats

 Deze bonte vliegenvanger wordt vooral aangetroffen in halfopen loof- en gemengde bossen met een gevarieerde structuur. 

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de Bonte vliegenvanger ?

  • Het mannetje heeft een zwartachtig of bruingrijze bovenzijde met een kleine, dubbele witte vlek op zijn voorhoofd.
  • Het vrouwtje heeft bruine bovendelen en geen witte vlek op haar voorhoofd.
  • De bonte vliegenvanger heeft een heldere witte keel en buik.
  • De bonte vliegenvanger heeft een witte vlek op zijn donkere vleugels.
  • Hij maakt vanaf zijn uitkijkplek korte vluchten achter vliegende insecten aan

De bonte vliegenvanger is een zwart-witte zangvogel die graag in nestkasten broedt. De soort brengt veel tijd door in de boomkruinen.

Bonte vliegenvanger - Elwin van der Kolk
bonte vliegenvanger mannetje zwart - Elwin van der Kolk
bonte vliegenvanger vrouwtje - Elwin van der Kolk
bonte vliegenvanger juveniel - Elwin van der Kolk

Het geluid van de bonte vliegenvanger

De bonte vliegenvanger zingt een helder liedje. Kenmerkend is het begin, waarin de tonen op- en neergaan. Vaak duurt een zang niet langer dan 2 sec, waarin ze veel herhaling en een afwisseling tussen hoge en lage tonen laten horen.
De herhaalde, oplopende "wiet, wiet" roep is vooral te horen bij trekkende vogels. Een ander veelgebruikt roepje is een zacht “tek”. 

De bonte vliegenvanger kan andere soorten imiteren zoals boompieper, koolmees of zwartkop.

Wat eet de bonte vliegenvanger?

Bonte vliegenvangers eten hoofdzakelijk (rupsen van) insecten. Vooral rupsen van de kleine wintervlinder zijn erg in trek. Vaak kiest de soort een uitkijkplaats van waar ze korte, lusvormige jaagvluchten uitvoeren om insecten van het bladerdek of te grond oppikken of ze in vlucht uit de lucht vangen.

Afbeelding
Bonte vliegenvanger - waarnemingen.be - René Dumoulin
waarnemingen.be - René Dumoulin
Afbeelding
Bonte vliegenvanger - waarnemingen.be - Tom Vandezande
waarnemingen.be - Tom Vandezande

Hoe plant de bonte vliegenvanger zich voort?

Bonte vliegenvangermannen hebben regelmatig twee vrouwtjes. Ze krijgen dit voor elkaar door nadat ze gepaard zijn geraakt, vaak enkele honderden meters verderop weer te gaan zingen om een tweede vrouw aan te trekken. Voor deze zogenaamde bijvrouwtjes is dit nadelig, want die krijgen zo’n 20% minder uitgevlogen jongen dan de eerste vrouwtjes. Dit fenomeen staat bekend als polygynie en is afkomstig van de Griekse woorden poly (= veel) en gune (= vrouwen). De Nederlandse term luidt veelwijverij.

De bonte vliegenvanger broedt vanaf eind april tot juni. Eén legsel per jaar geeft zo'n 6 tot 7 eieren. Het vrouwtje broedt ze op 12 tot 17 dagen uit. Na 16 dagen vliegen de jongen al uit. Dan blijven ze nog 8 dagen in de omgeving van het nest om daarna de broedplaats te verlaten.

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • Bonte vliegenvangers vertonen lusvormige trek. De voorjaarstrek verloopt normaal gezien langs een oostelijke route, de najaarstrek langs een westelijke. Omwille van deze lusvorming komen in Vlaanderen tijdens het voorjaar merkelijk minder bonte vliegenvangers voor dan in het najaar. 
  • Hogere minimumtemperaturen in Spanje in april leiden tot een vroegere aankomst van bonte vliegenvanger in Vlaanderen. Dit heeft mogelijk iets te maken met een snellere refuelling tijdens een stop-over.
  • Heel wat zangvogels broeden in nestkasten. Een gebruikte nestkast is een bron voor parasieten. Slechts enkele soorten (spreeuw en winterkoning) maken zelf een gebruikte nestkast proper alvorens er zelf in te broeden. Bonte vliegenvangers houden (net zoals koolmezen en pimpelmezen) geen kuis.
  • De wetenschappelijke naam van de bonte vliegenvanger is Ficedula hypoleuca. Het Latijnse woord Ficedula betekent kleine, vijgetende vogel. Hypoleuca is de samentrekking van de Latijnse wortels hupo (beneden) en lukos (wit), vanwege de witte onderzijde van de vogel.

Waar vind je de bonte vliegenvanger?

De bonte vliegenvanger broedt vooral in loof- en gemengd bos (bij voorkeur met oude eiken), parken en tuinen. Tijdens de najaarstrek wordt de soort vooral langs de kust opgemerkt.

Je krijgt de bonte vliegenvanger relatief moeilijk te zien. Hij zit vaak hoog in de bomen en is dan weinig opvallend. Een goede kennis van zijn zang is een must om de soort op te sporen.

> Bekijk deze soort op waarnemingen

Komt deze soort veel voor? 

De bonte vliegenvangers trekken in zuidelijke tot zuidwestelijke richting weg. Daarbij doorkruisen ze Frankrijk en het Iberisch Schiereiland. Ze trekken 's nachts. Maar er wordt ook overdag gevlogen als ze dwars door de Sahara vliegen in 40 tot 60 uur, naar tropisch West-Afrika, hun overwinteringskwartier. Deze najaarstrek vindt plaats vanaf eind juli tot half oktober. In die periode trekken ook Scandinavische vogels door Vlaanderen. De voorjaarstrek weer onze kant op vindt plaats vanaf half april tot begin juni.

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Help de bonte vliegenvanger

Wat kan jij doen?

Een structuurrijke tuin in de Kempen met enkele bomen, bij voorkeur eiken, voorzien van nestkasten, maakt reële kans op een paartje bonte vliegenvanger. Bonte vliegenvangers gebruiken hetzelfde nestkasttype als koolmezen. De vliegenvanger heeft echter een concurrentieel nadeel: op het ogenblik dat hij terugkeert uit de Afrikaanse overwinteringsgebieden, zijn al heel wat nestkasten bezet door koolmezen. Je kan de bonte vliegenvanger helpen door de invliegopening van de nestkast tot half april dicht te houden (= het moment waarop de soort in Vlaanderen aankomt).  
 

Wat doet Natuurpunt?

 

Icon
Icoon - Vogelhut

Start tijdig met het voederen van de vogels in je tuin

Vanaf de herfst zoeken vogels actief naar een voedselplek voor de winter. Door je voedertafel dan al te vullen, weten ze dat ze in de winter in jouw tuin terecht kunnen.
Wanneer het echt koud wordt, kan je vetbollen en pindaslingers aanbieden.

Hoe voeder je tuinvogels, en wie eet wat?