Werkgroep Erfgoed

Natuurpunt Museum

In Turnhout bezit Natuurpunt een statig herenhuis, het vroegere secretariaat van De Wielewaal. Sinds 1962 was daar het Kempisch vogelmuseum gevestigd. Dat is nu omgebouwd tot het Natuurpunt Museum. Naast de waardevolle collecties opgezette vogels en zoogdieren, wordt er aandacht besteed aan de geschiedenis van de natuurbeweging. Het huis, museum en tuin worden onderhouden door Natuurpunt CVN.

Het Natuurpunt Museum heeft een eigen facebook-pagina.

Erfgoed in de reservaten

In de natuurgebieden van Natuurpunt herbergt ook veel cultureel onroerend erfgoed, van wind- en watermolens tot veldkappelletjes. In opdracht van minister Bourgeois is hiervan een overzicht gemaakt (zie: inventaris 2015).

In de kijker: Boembekemolen op de Zwalm, Heimolen op het Molenheide, Juffrouwkapel in het Raspaillebos, loopgraven in Dassenaarde, de duizendjarige eik van Lummen, stadswallen van Damme, de oude mergelgroeve van Overbroek, Lommelse wateringen.

Ook veel Natuurpunthuizen en bezoekerscentra zijn gevestigd in historische gebouwen: Kasteel van Kiewit in Hasselt, de watermolen van Meerhout, de schapenstal in Vorselaar, Natuurpunt Museum in Turnhout, de paardenstal in Niel, het Pannewiel in Sint-Gillis Waas.

 inventaris_2015.pdf (3.03 MB)

Archieven en geschiedenis

Het grootste deel van het archief van Natuurpunt, Natuurreservaten, De Wielewaal en CVN wordt bewaard bij Amsab-Instituut voor sociale geschiedenis. Dat is een erkende culturele archiefinstelling.

Veel – vooral lokale – archieven zitten nog zeer verspreid. Niet zelden gaat waardevol materiaal verloren bij een overlijden. Wie beschikt over oud verengingsarchief en daarvoor een veilige en gewaarborgde bewaarplaats zoekt, kan hiervoor contact opnemen met de werkgroep ‘Erfgoed’ of rechtstreeks met Amsab (contact: Maarten Savels)

Jubilea van lokale werking

De natuurbeweging in Vlaanderen steunt op lokale en regionale werkingen. De eerste afdelingen van De Wielewaal werden opgericht in 1934. Bij BNVR was de lokale werking georganiseerd rond de reservaten. Vanaf de jaren 1990 werden ook door Natuurreservaten lokale afdelingen opgericht, naast de geassocieerde regionale natuurverenigingen.

Jubilea vormen een mooie gelegenheid om de eigen werking én de inzet van vrijwilligers vroeger en nu nog eens in het daglicht te zetten.

Overzicht van de jubilea in 2018

• Eiken jubileum - 80 jaar
• Wielewaal afdeling Mechelen (vandaag: Natuurpunt Mechels rivierengebied)
• Wielewaal afdeling Aalst (vandaag: Natuurpunt Aalst)
• Albasten jubileum – 75 jaar
• Wielewaal afdeling Tessenderlo (vandaag: Natuurpunt Tessenderlo)
• Wielewaal afdeling Herentals (vandaag: Natuurpunt afdeling Nete & Aa).
• Wielewaal afdeling Meetjesland (vandaag: Natuurpunt en partners Meetjesland)
• Briljanten jubileum – 65 jaar
• BNVR reservaat Snepkensvijver (Herentals-Kasterlee) (vandaag: Snepkensvijver-Heiberg)
• Wielewaal afdeling Brugge (vandaag: Natuurpunt Brugge)
• Wielewaal afdeling Halle (vandaag: Natuurpunt Halle)
• Diamanten jubileum – 60 jaar
• Wielewaal afdeling Lommel (vandaag: Natuurpunt Noord-Limburg)
• OSC De Wielewaal Maasdal (Halle) (vandaag: natuurgebied Maasdalbos)
• OSC De Wielewaal Holven (Neerpelt) (vandaag: natuurgebied ’t Plat)
• OSC De Wielewaal Wijvenheide en Terlaemen in Hasselt (vandaag: natuurgebied Wijvenheide)
• Gouden jubileum – 50 jaar
• Wielewaal afdeling Schelde-Leie (vandaag: Natuurpunt Schelde-Leie)
• Reservaat De Wielewaal Doornpanne Oostduinkerke (vandaag: natuurgebied Doornpanne en Hoge Blekker)

Oude tijdschriften

Geen verenging zonder tijdschrift. De oudste jaargangen van De Wielewaal en alle bulletins van Belgische Natuur- en Vogelreservaten, de voorgangers van Natuurpunt, zijn digitaal beschikbaar. Daarin staan niet alleen mooie verhalen over het verenigingsleven 50 jaar en langer geleden. De verslagen en artikels leren ook iets over de natuur vroeger en nu.

Bij De Wielewaal begon het met een bescheiden blaadje in 1934. Daarin stonden verslagen, mededelingen, sprokkelingen en een ‘ornithologische kronijk‘. Vanaf 1938 werd De Wielewaal een volwaardig ‘maandschrift voor natuurwetenschappen‘. In 1986 werd Oriolus afgesplitst als een afzonderlijk vogeltijdschrift.

De Belgische Natuur- en Vogelreservaten (BNVR) gaf een jaarlijks bulletin Uit. Dat was tot in 1963 nog tweetalig. Naast een kort jaarverslag bestond het in hoofdzaak uit werkverslagen van individuele reservaten, opgesteld door de conservators. In 1972 startte Natuurreservaten met een contactblad dat in 1979 een volwaardig tijdschrift werd.

CVN-krant was het tijdschrift van het Centrum voor Natuurbeschermingseducatie, voorganger van Natuurpunt CVN.

Naast de nationale tijdschriften, is er een grote reeks lokale en periodieke tijdschriftjes. Slechts van enkele zijn momenteel de oude nummers (digitaal) al beschikbaar: 

• 't Biteutje, Natuurpunt Markvallei (sinds 1981)
• Erica, Limburgse Natuurgidsen (sinds 1975)

Leren uit het verleden

Natuurpunt CVN heeft in haar aanbod een cursus ‘natuur en erfgoed’. Het is een 10-delige reeks lessen en excursies waarin de focus ligt op de interactie tussen natuur en cultuur. Om het lokale karakter te verzekeren, wordt bij de voorbereiding samengewerkt met vrijwilligers uit de afdeling en geïnteresseerden van lokale erfgoedverenigingen.

De werkgroep ‘Erfgoed’ helpt op eenvoudige aanvraag bij het organiseren en promoten van infoavonden en lezingen.

Focus op natuur en erfgoed

In Natuur.focus verschijnen regelmatig artikels over natuur, geschiedenis en erfgoed. Oude artikels zijn gebundeld in focus op natuur en erfgoed.