Europese Spin van het Jaar 2022: de trommelwolfspin

De trommelwolfspin is verkozen tot Europese spin van het jaar 2022. Dat hebben 84 spinnendeskundigen uit 27 Europese landen beslist, zo meldt de Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL. Zijn naam dankt deze soort aan het geluid dat de mannetjes, trommelend op droge bladeren, voortbrengen om vrouwtjes te verleiden.

De trommelwolfspin, Hygrolycosa rubrofasciata (Ohlert, 1865), behoort tot de familie van de wolfspinnen. Met 47 verschillende soorten is dat één van de grootste spinnenfamilies in ons land. De trommelswolfspin is daarnaast de enige vertegenwoordiger van het genus Hygrolycosa voor heel Centraal-Europa.
Zoals de meeste wolfspinnen, bouwt de trommelwolfspin geen web, maar vangt ze haar prooi vooral overdag door passerende insecten te overvallen of zelfs kort te achtervolgen. 

Bedreigde soort

De trommelwolfspin is in Centraal-Europa te vinden op vlaktes en in voorgebergten tot 800 m boven zeeniveau. De soort heeft een uitgesproken voorkeur voor vochtige habitats zoals veen, moeras, natte weilanden of vochtige (vallei-)bossen. Omwille van de toenemende bedreiging en vernietiging van verschillende van deze habitats, wordt de trommelwolfspin in veel landen op de Rode Lijst van bedreigde plant- en diersoorten opgenomen. Zo kreeg ze bv. de status van 'met uitsterven bedreigd' in Oostenrijk en is ze 'bedreigd' in Duitsland en België.

In België heeft de trommelwolfspin een uitgesproken 'oostelijke' verspreiding. In West-Vlaanderen is welgeteld één geverifieerde vindplaats bekend (Houthulst) en in Oost-Vlaanderen zijn er twee niet-geverifieerde meldingen. Het zwaartepunt van de verspreiding ligt duidelijk in het noordoosten van ons land (zie verspreidingskaart ARADAT). Daar zijn vooral vochtige heideterreinen met voldoende droog bladafval (vaak berkenbladeren) de geliefkoosde habitat.

Afbeelding

Verspreiding Trommelwolfspin in januari 2022 volgens ARADAT (Oost-Vlaamse waarnemingen gemeld via waarnemingen.be)

Liefdestrommel

De lichaamslengte van de trommelwolfspin bedraagt 5 à 6 mm. Het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes is niet zozeer af te leiden uit een verschil in grootte (bij veel spinnen is het vrouwtje groter), maar eerder uit een verschil in kleur en tekening.

Tijdens het paarseizoen in de lente trommelen de mannetjes met hun achterlijf op droge bladeren, waarbij ze een geluid produceren dat zelfs voor de mens hoorbaar is als een ‘snorrend’ trommelgeluid (voorbeeld van opname: https://waarnemingen.be/sounds/123023/). De trommelwolfspin is de enige spin bij ons die daarin slaagt. Logischerwijs heeft de soort hieraan haar Nederlandse naam te danken. De vrouwtjes horen het geroffel via speciale organen ('slit sensilla') die enkel bij spinachtigen voorkomen. Onderzoek toonde aan dat mannetjes die het meest trommelen uiteindelijk de voorkeur krijgen van de vrouwtjes.

Na de paring maakt het vrouwtje een eicocon die zo'n 60 eitjes bevat. Vrouwelijke wolfspinnen staan bekend voor hun zorgzame broedgedrag. Ze dragen de eicocon mee aan de spintepels achteraan het achterlijf. Nadat de jongen zijn uitgekomen, klimmen die op de rug van hun moeder, die ze ook nu weer overal met zich meedraagt. De jongen van de trommelwolfspin klampen zich niet vast aan de rug van de moeder (zoals bij andere wolfspinnen), maar wel aan de lege eicocon. Mogelijk is dit een aanpassing aan de vochtige habitats waarin ze leven. Het spinsel van de eicocon zou meer waterafstotend zijn dan het achterlijf van het vrouwtje en daarom zou het voor de jongen interessanter kunnen zijn om op de lege cocon te zitten.

Volwassen trommelwolfspinnen kunnen gevonden worden van maart tot november. Mannetjes sterven doorgaans na de paring, maar vrouwtjes overleven vaak nog de winter.

Afbeelding

Tromelwolfspin mannetje (foto: Gilbert Loos)

Verwante soorten

In (Centraal) Europa is de trommelwolfspin de enige soort van haar genus en ze is -bij nader toekijken en zeker bij vergroting onder een loep- redelijk goed te identificeren op basis van haar kleur en tekening. Onervaren waarnemers kunnen haar mogelijk wel verwarren met de gewone stekelpoot (Zora spinimana, familie Miturgidae), die in vergelijkbare habitats leeft.   

Waarom werd de trommelwolfspin verkozen als Europese spin van het jaar?

Deze sterk bedreigde soort, die in landen als Oostenrijk bijna is uitgestorven, moet onze aandacht vestigen op de effecten van het verdwijnen van haar habitat, in dit geval het verdrogen van venen en moerassen. Dit is bijzonder relevant in het kader van de klimaatverandering, onder meer omdat aangetoond is dat deze omgevingen erg belangrijk zijn voor koolstofopslag.

Daarnaast is het natuurlijk gewoon bijzonder en vreemd tegelijk om een spin effectief te horen drummen. Ook het afwijkende gedrag van de pas uitgekomen jongen, namelijk het feit dat ze zich vastklampen aan de lege cocon ipv aan hun moeder, is het noteren waard. 

Met deze keuze van een Europese spin van het jaar, willen we niet alleen een ‘onpopulaire’ diergroep promoten en de aandacht vestigen op belangrijke bedreigde habitats, maar tegelijk hopen we dat meer waarnemers oog zullen hebben voor de gekozen soort en deze melden. Die nieuwe verspreidingsinformatie kan voor verschillende doeleinden nuttig zijn.

Ga dus gerust op zoek naar deze intrigerende soort en meldt eventuele waargenomen exemplaren door ze te fotograferen en in te voeren op de meldingssite van Natuurpunt: www.waarnemingen.be.

De Europese Spin van het Jaar wordt verkozen door 84 arachnologen uit 27 Europese landen. De coördinatie van de stemming gebeurt door het Naturhistorisches Museum Wien, samen met het ‘Arachnologisches Gesellschaft’ (AraGes) en de European Society of Arachnology (ESA).
Voor België is het de Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL die de organisatie op zich neemt.

Oorspronkelijke tekst: Christoph Hörweg
Nederlandse vertaling en bewerking: Koen Van Keer (ARABEL & Natuurpunt Studie)