Insectenzomer Natuurpunt: massa’s insecten gespot, maar verontrustende resultaten

De eerste Insectenzomer ‘Niet meppen, wel appen’ van Natuurpunt en mediapartner HLN zit erop. Tussen 1 juni en 31 augustus vingen bijna 40.000 waarnemers maar liefst 1.500.000 insecten. Een massa insecten? Ja. Maar toch komen er uit die massa waarnemingen heel wat verontrustende signalen naar voor: bij heel wat insectensoorten zien we een achteruitgang.

Heel veel mensen hebben de afgelopen maanden insecten gespot, foto’s genomen en ingegeven in de app ObsIdentify of via waarnemingen.be. Anderhalf miljoen insecten zijn op die manier in kaart gebracht. Een groot aantal maar toch moeten we vaststellen dat het niet goed gaat met onze insecten. De afgelopen 50 jaar verloren we in Vlaanderen de helft van onze insecten. En we verliezen nog altijd 1% per jaar. Ook tijdens de Insectenzomer kregen we heel wat verontrustende signalen. Zo valt het op dat 2023 een zomer met amper wespen was. Er zijn de helft minder meldingen binnengekomen ten opzichte van vorig jaar.

Dat zal bij sommigen als muziek in de oren klinken, maar weet dat ze een belangrijke rol vervullen in de natuur. En dat ze ook voor mensen heel nuttig zijn. Ze vangen heel wat vliegen en muggen en ze zijn de opruimingsdienst van de natuur. 

Afbeelding

Vlinders erop of eronder

De top 3 van de meest ge-appte insecten bestaat uit twee vlinders en een wilde bij: klein koolwitje, atalanta en akkerhommel. Niet verwonderlijk, want vlinders zijn (en blijven) de meest populaire insecten. De akkerhommel is een zeer algemene en wijdverbreide soort.

Net buiten de top drie staat het bruin zandoogje. Hoewel het veel gemeld is, was deze vlinder beduidend minder talrijk aanwezig dan in voorgaande jaren. Dat blijkt uit gestructureerde tellingen die sinds 2009 gebeuren. Ook voor veel andere vlinders was het geen topzomer. Dat komt deels door het wisselvallige weer, maar vlinders lijden ook onder de extreme weersomstandigheden (vnl. droogte en hitte) van de afgelopen jaren. Soorten als landkaartje, dagpauwoog en icarusblauwtje deden het niet goed. Ook voor veel algemene nachtvlinders was het maar een mager jaar.  

Afbeelding

Het bruin zandoogje werd misschien wel veel gemeld, maar in vergelijking met voorgaande jaren had het een uitgesproken zwak jaar. 

De afgrond in 

Ook bij andere insectengroepen stellen we vast dat sommige soorten het wel erg slecht doen. In vergelijking met vorig jaar waren er van de algemene bessenbandzweefvlieg 60% minder locaties gemeld. Net als bijen zijn zweefvliegen belangrijke bestuivers. 

Sommige soorten dreigen we zelfs helemaal kwijt te raken: de poelruitspanner (nachtvlinder), venglazenmaker (libel) en de strandzandloopkever (kever) zijn nog amper gezien.

Bijzonderheden

Gelukkig is er ook goed nieuws. Tijdens de insectenzomer werden enkele zeer bijzondere soorten gevonden. De erg zeldzame gele gifoogdaas (vlieg) zat zomaar op een venster in Sint-Job-in’t-Goor, van de zestandgoudwesp (wesp) werd de tweede Belgische populatie ontdekt in Doel en in Limburg zijn 2 vlekpootwespbijen (bij) gevonden, waarvan men dacht dat die uitgestorven waren in ons land.

Aantal waarnemingen exoten stijgt

Onder de insecten die het goed doen, zijn er helaas ook soorten die hier per ongeluk ingevoerd zijn en schade veroorzaken. De Aziatische hoornaar staat op de vierde plek bij de bijen en wespen. Dat heeft deels te maken met de spectaculaire toename van de soort maar ook met de media-aandacht die dit opvallend insect al kreeg. Alleszins een exoot die we liever kwijt dan rijk zijn, maar waarvan wellicht moeilijk af te geraken valt. 

Het Aziatisch lieveheersbeestje is dan weer de meest gemelde kever. Van de 5.000 soorten kevers in ons land, staat dit ingevoerde exemplaar op één. Dat is geen goede zaak voor de inheemse lieveheersbeestjes want de Aziatische broer eet namelijk de larven van onze lieveheersbeestjes. 

Afbeelding

Van alle kevers is het Aziatisch lieveheersbeestje het meest gemelde (foto: Leo Janssen).

De buxusmot (oorspronkelijk uit Oost-Azië) is aan een come-back bezig. Na de piek tussen 2016 en 2018 namen de aantallen buxusmotten sterk af maar die gaan nu weer in sterk stijgende lijn. Wellicht omdat hier en daar nog buxussen overleefd hebben of opnieuw werden aangeplant en veel mensen gestopt zijn met het bespuiten van hun buxus.

Klimaatverandering zorgt voor winnaars én verliezers

Het is een opvallende trend dat de voorbije decennia warmteminnende insectensoorten Vlaanderen koloniseerden, een proces dat nog steeds aan de gang is. De braamparelmoervlinder heeft al vaste voet aan de grond in Vlaams-Brabant, maar werd deze zomer op heel wat plaatsen in Antwerpen en Limburg gezien. De breedbandgroefbij moest je tien jaar geleden nog aan de Maas gaan zoeken, maar staat nu op plaats 10 van de  meest gemelde bijen en wespen. Daartegenover staat dat koudeminnende soorten afnemen. We hebben het dan over libellen van vennen, zoals de zwarte heidelibel, of typische insecten van natte heide zoals gentiaanblauwtje. De kleine vos, ooit een banale vlinder, lijkt nog stand te houden in Wallonië, maar verdween in het Vlaamse binnenland. De droogte zorgt ervoor dat soorten van vochtige bossen het moeilijk hebben. Voorbeelden zijn de reuzenlangpoot, een langpootmug van bronbeekjes, en de bruine groenuil, een mooie nachtvlinder.

Welke gemeente ving de meeste insecten?

Gent scoort het hoogst: zowel op aantal soorten, als op aantal insectenspotters en aantal insecten. Verder zien we in de top tien nog een aantal grote steden zoals Brugge en Antwerpen. Ze scoren hoog omdat er veel mensen deelnamen (in Gent bijna 2500) en omdat ze een grote oppervlakte hebben met naast stedelijke omgeving ook natuur. Maar tegelijkertijd zien we dat er in die steden ook veel verschillende soorten te vinden zijn. Dat toont aan hoe flexibel insecten wel zijn.  

In alle 327 gemeenten zijn er insecten geappt tijdens de campagne, behalve in de gemeente Herstappe. Alle gemeenten ontvangen binnenkort een rapport op maat met de resultaten voor hun grondgebied. Op HLN.be/insecten kan je nu al de resultaten zien van alle gemeentes. 

De voorlopige resultaten kan je bekijken op: www.insectenzomer.be

Eind september kan je hier het volledige rapport bekijken.

Wat is de Insectenzomer?

De Insectenzomer van Natuurpunt werd samen georganiseerd met mediapartner HLN. De campagne vraagt aandacht voor de enorme achteruitgang van insecten. Met de slogan 'Niet meppen, wel appen' maakt de campagne mensen bewust van de wonderbaarlijke en supernuttige insectenwereld. Bedoeling is om tussen 1 juni en 31 augustus zoveel mogelijk insecten in kaart brengen met de soortenherkenningsapp ObsIdentify.