Moderne technologie helpt nieuwe vleermuiskolonies ontdekken

In het Turnhouts Vennengebied werden op drie maanden tijd 5 nieuwe koloniebomen voor vleermuizen ontdekt. Dat gebeurde met behulp van nieuwe technologie: warmtebeeldcamera’s, nachtkijkers en automatische batdetectoren.

Alle vleermuizen genieten Europese bescherming. Om deze verborgen dieren ook effectief te kunnen beschermen in het belangrijk om hun verblijfplaatsen en jachtgebieden te kennen. Door hun nachtelijke levenswijze is vleermuizenonderzoek zeer arbeidsintensief, moeilijk en tijdrovend. De beste manier om koloniebomen te ontdekken, is door in de vroege ochtend (één tot anderhalf uur voor zonsopkomst) met een batdetector te gaan luisteren naar zwermende vleermuizen. Bovendien is bekend dat vleermuizen geregeld van kolonieboom verhuizen en dat ze over meerdere tientallen verblijfplaatsen beschikken. Dat vereenvoudigt het zoeken niet bepaald.

De batdetector is al jaren een onmisbaar toestel in het vleermuizenonderzoek, maar voor het gericht zoeken naar kolonies van vleermuizen, bijvoorbeeld in holle bomen, laat het nog te wensen over. De batdetector kan wel helpen om de vliegroutes en zwermlocaties in kaart te brengen maar om de exacte verblijfplaats te vinden zijn andere methoden nodig.

De technologische vooruitgang zou het vleermuizenonderzoek de komende jaren weleens een duwtje in de rug kunnen geven. Via het gebruik van nachtkijkers, warmtebeeldcamera's en automatische batdetectoren kan gericht gezocht worden naar nieuwe verblijfplaatsen.

Zo had intensief vleermuizenonderzoek, uitgevoerd met batdetectoren gedurende de laatste 5 jaar, in het Turnhouts Vennengebied het belang van het gebied voor vleermuizen al aangetoond. De aanwezigheid van minstens 8 van de 17 in Vlaanderen voorkomende vleermuizensoorten werd er vastgesteld (Laatvlieger, Rosse vleermuis, Gewone dwergvleermuis, Ruige dwergvleermuis, Watervleermuis, Franjestaart, Baardvleermuis en Gewone grootoorvleermuis). Het aantal gelokaliseerde koloniebomen daarentegen was beperkt tot 3 (allen voorkomend in Amerikaanse eiken) vanwege de grote moeilijkheid om ze te vinden.

Afgelopen zomer kwam het onderzoek naar koloniebomen in het gebied in een stroomversnelling door de inzet van de nieuwe apparatuur. Zo werden diverse automatische batdetectoren (zie figuur 1), voor of in de onmiddellijke omgeving van boomholten opgehangen. Op deze manier kon het voorkomen van uitvliegende (avond) of toekomende (ochtend) vleermuizen vastgesteld worden door een toename van opgenomen ultrasone geluiden (die onhoorbaar zijn  voor de mens) gekoppeld aan datum en tijd.

Afbeelding

Figuur 1: D500x (Firma Pettersson) met opname van zwermende vleermuizen

Nadien werd via het gebruik van een nachtkijker het exact aantal uitvliegers geteld.

Aansluitend werd via een warmtebeeldcamera diverse boomholten gedurende de dag onderzocht. Deze toestellen registreren de warmte vrijgegeven door dieren (vleermuizen, vogels of insecten) die zich in een boomholte bevinden. Deze warmte is meetbaar via een dergelijke camera (zie figuur 2).

Afbeelding

Figuur 2: links: boomholte met vleermuizen aanwezig, midden: beeld warmtecamera boomholte zonder vleermuizen (boomholte is kouder dan omgeving), rechts: opname warmtecamera met vleermuizen aanwezig (boomholte is warmer dan de omgeving). (foto Marc Van de Sijpe).

Het voordeel van het inzetten van deze verschillende nieuwe technologieën is dat het de dieren niet verstoort. Bovendien zijn ze buitengewoon efficiënt: in totaal konden gedurende een periode van 3 maand 5 nieuwe koloniebomen ontdekt worden, tegenover slechts 3 gedurende een onderzoeksperiode van 5 jaar. Dit onderzoek toont opnieuw het belang van het Turnhouts Vennengebied voor de Watervleermuizen, Franjestaarten, Rosse vleermuizen en Gewone grootoren. Op basis van deze informatie kan Natuurpunt de nodige maatregelen treffen om deze bedreigde diergroep beter te beschermen.

Wie meer te weten wil komen over vleermuizen kan dit weekend op verschillende locaties in Vlaanderen deelnemen aan de Nacht van de Vleermuis. Een overzicht van alle activiteiten vind je op www.nachtvandevleermuis.be.

Tekst: Alex Lefevre, Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt
Foto: Marc Van de Sijpe, Hugo Willockx