Edo Van Uchelen/Saxifraga

Moeilijk te vatten gladde slang geeft geleidelijk aan zijn geheimen prijs

13 mrt 2024

Categorieën

Natuurbericht

De afgelopen jaren werden extra inspanningen geleverd om een beter zicht te krijgen op de actuele verspreiding van de gladde slang in Vlaanderen. In de loop van 2021 tot 2022 werden verschillende gebieden afgeschuimd in het kader van een ‘inhaalslag’. De resultaten van dit onderzoek werden recent gepubliceerd. Ook in 2023 werd naarstig verder gezocht naar de gladde slang. Hoewel heel wat extra kennis vergaard werd, bleek duidelijk dat het werk niet af is. In de periode 2024-2025 wordt, in het kader van een bijkomend onderzoek, getracht een deel van de kennishiaten op te lossen.

De gladde slang is een soort die zeer moeilijk waar te nemen valt, waardoor de populatiegrootte en exacte verspreiding van de reeds gekende populaties slecht gekend zijn. Door het lage kennisniveau en de beperkte waarnemingen in sommige delen van de Kempen was het vermoeden aanwezig dat een aantal populaties onder de radar bleef.

De afgelopen jaren werden in uitvoering van het Soortenbeschermingsprogramma voor gladde slang extra inspanningen geleverd om een beter zicht te krijgen op de actuele verspreiding van de gladde slang in Vlaanderen via het opstarten van het meetnet en een inhaalslag. Enkel zo kunnen in een volgende stap de noodzakelijke beschermingsmaatregelen en beheeracties lokaal genomen worden. In de loop van 2021 tot 2022 werd onder impuls van de inhaalslag extra aandacht besteed aan de gebieden waar het voorkomen van de soort slecht of onvoldoende gekend was. Dit heeft geresulteerd in de herbevestiging van tal van populaties en de ontdekking van enkele nieuwe populaties. De resultaten van deze eerste inhaalslag werden recent gepubliceerd, in opdracht van en met medefinanciering van het Agentschap voor Natuur en Bos. In dit rapport wordt ingegaan op alle metapopulatie/clusters én alle 53 (deel)gebieden die op het moment van schrijven in het kader van de monitoring van gladde slang afgebakend werden in Vlaanderen.

Twee zonnende gladde slangen in Kalmthoutse Heide

Nieuwe vindplaatsen

In 2023 was de zomer wisselvallig en niet te warm, waardoor de gladde slangen frequent moesten zonnen om op temperatuur te komen. Hiervan werd nuttig gebruik gemaakt om gericht verder te zoeken in tal van gebieden waar de verspreiding van de soort minder goed gekend was. Ook potentiële gebieden waar de soort nog nooit eerder waargenomen werd, werden gecontroleerd. Dit resulteerde in heel wat herbevestigde en zelfs nieuwe vindplaatsen.

Populaties van gladde slang

In 2023 werd de soort in 30 verschillende (deel)gebieden aangetroffen. Zo werd de soort waargenomen in negen gebieden met gekende populaties: Kalmthoutse heide, Schietveld Helchteren, Tenhaagdoorn, Kikbeekbron, Duivelsberg – Vallei van de Zijpbeek, Neerharerheide – Pietersembos, Vossenberg oost, Bosheide Noord – Kleine homo – Stokkemerbos en Mechelse hei. In de regio Lommel werd het voorkomen van de soort herbevestigd in vier gebieden (Riebos – Blekerheide, Kern Blekerheide – Struyvenbos, Sahara en Kattenbos). Binnen (meta-)populatie Beverlo werd de soort in alle drie deelgebieden herbevestigd.
Na een periode van vaak vele jaren zonder waarnemingen werd de soort tevens terug aangetroffen in de gebieden Bergerven, Heiderbos, Tiendeberg (laatste waarneming in 2009, voortplanting werd bevestigd in 2023), Plateau van Caestert en Teut (10 exemplaren!).
Drie recent ontdekte populaties werden in 2023 herbevestigd waarbij meerdere exemplaren aangetroffen werden (Ecoduct Kempengrens - Koninklijke Schenking, Genk/Opglabbeek - Zwarte Berg , Terril Klaverberg en omgeving).

Verspreiding van gladde slang in Vlaanderen

Natuurpunt Studie

Zeer hoopgevend is de ontdekking van de soort in twee volledig nieuwe gebieden nl. de Muizenberg in Kanne en Kristalijn-Maatheide in Lommel. De bevestiging van een in 2022 ontdekte én beleidsmatig erg belangrijke populatie aan de Kanaaltaluds en omgeving van Sappi in Lanaken is ook een opsteker. Dat de gladde slang een moeilijk waar te nemen soort is, werd nogmaals duidelijk in de Luikgestelse heide (regio Postel): na veel jaren gericht onderzoek zonder resultaat, werd de soort in 2023 toch aangetroffen. In totaal werden hierbij niet minder dan 55 terreinbezoeken verricht!

De eerste 'inhaalslag' en de opstart van het meetnet hebben alvast een aantal bakens verzet op vlak van kennis over de populaties en de verspreiding van gladde slang in Vlaanderen. Door nauwe samenwerking met betrokken actoren en vrijwilligers werd ook volop ingezet op sensibilisatie. Hierdoor is de kennis over de soort, haar leefgebied, de monitoringsmethoden, soort-specifiek beheer en inrichtingsmaatregelen gestegen bij de betrokken actoren, beheerders en vrijwilligers. Zij vormen een onmisbare schakel en, samen met experten, de drijvende kracht achter alle initiatieven en inspanningen voor de soort.

Ward Machielsen, één van de top-vrijwilligers voor gladde slang voor de Antwerpse Kempen, bij de controle van een slangenplaat in deelgebied Hoge Moer in Postel

Het werk is echter niet afgerond! De onderzoeksresultaten benadrukken immers dat ondanks de inspanningen en ontdekkingen, er nog steeds hiaten zijn in de kennis over zowel de actuele verspreiding als de populatiegrootte van gladde slang in Vlaanderen.

In 2024 en 2025 gaat Natuurpunt Studie in opdracht van het Agentschap voor Natuur en Bos deze uitdaging opnieuw aan in nauwe samenwerking met vrijwilligers. Wens je graag je steentje bij te dragen? Contacteer dan [email protected]

Tekst: Ilf Jacobs (Natuurpunt Studie), Peter Engelen (Natuurpunt Beheer) en Loïc van Doorn (INBO)