Na 150 jaar weer water in het Modderven

Het Turnhouts Vennengebied is een groot natuurgebied in het noorden van Turnhout, dat haar naam te danken heeft aan haar vele vennen. Op oude kaarten kan je zien dat er 200 jaar geleden meer dan 50 vennen te vinden waren. Nu zijn er nog maar 20 over. In samenwerking met onder meer The Coca-Cola Foundation wil Natuurpunt minstens de helft van deze vennen terugbrengen. In het najaar van 2022 is nog zo een ven hersteld: het historische Modderven.

Drainage van het Turnhouts Vennengebied

Het verdwijnen van vele vennen vindt zijn oorzaak in het omzetten van het heidegebied in landbouwgrond. Het landschap werd daarbij drooggelegd. Het hele gebied werd doorsneden met drainagegrachten om alle overmaat aan water (voor de landbouw) zo snel mogelijk af te voeren naar de dichtstbijzijnde rivier. Daarnaast werden oneffenheden in het landschap zo veel mogelijk vlakgemaakt, om de landbewerking er gemakkelijker te maken.

Het Modderven is één van de vennen die dit lot moesten ondergaan. Halverwege de 19^e eeuw moest dit ven eraan geloven: dwars door de laagte werd een gracht gegraven, waarmee al het water naar de Natten Loop werd afgevoerd. Het reliëf werd deels afgevlakt door grond van de hogere delen naar de laagte te verplaatsen. Er bleef nog steeds een duidelijke laagte zichtbaar, maar daar heeft sindsdien nooit meer water in gestaan.

Herstel van het Modderven

In 2022 bood de kans zich eindelijk aan om het Modderven terug te laten vollopen. LIFE-project Nardus & Limosa maakte de aankoop van de percelen in de zuidelijke helft van het Modderven mogelijk. Het Water Replenishment Project, gefinancierd door de Coca-Cola Foundation, zorgde voor het nodige budget voor het onderzoek en de herstelwerken.

Afbeelding

Bij de graafwerken kwam de historische venbodem weer aan het oppervlak (c) Jef Hendrix

In het najaar verschenen de machines op het toneel. De gracht die het ven doorsnijdt werd dichtgemaakt en binnen de contouren van het historische ven een twintigtal centimeter opgebrachte grond weggegraven. Bij die werken werd op veel plekken de oorspronkelijke venbodem teruggevonden. Deze was te herkennen aan de grote hoeveelheid organisch materiaal. Dit is erg waardevol vanuit een erfgoedperspectief en ook voor de natuur kan het voordelig zijn als deze bodem nog zaden bevat van de oorspronkelijke venplanten.  

Intussen heeft het ven al enkele maanden de kans gekregen om vol te lopen. Zeker met de regen van de laatste dagen, staat er al flink wat water in. En dat is voor het eerst in meer dan 150 jaar.

De toekomst

Met ingrepen als deze kunnen we de sponsfunctie van de natuur verbeteren. Zo ontstaan er weer waardevolle vennen, hebben de omliggende graslanden en hun bewoners minder last van droogte en kunnen overstromingen in de stad Turnhout beperkt worden: een win-win voor mens en natuur.

Het herstel van het Modderven is echter slechts een druppel op een hete plaat. Er is veel meer nodig om de problemen van droogte en overstromingen tegen te gaan. Dankzij verschillende projecten, waaronder LIFE Nardus & Limosa, het Water Replenishment project en Vlaamse projectsubsidies, zullen we in de komende jaren nog meer belangrijke stappen kunnen zetten voor meer waterberging in het Turnhouts Vennengebied: het verwijderen van grachten die hun functie hebben verloren, verhogen van infiltratie, aankopen van cruciale percelen en herstel van meer historische vennen. ‘Pastoorsven’, ‘Dombergven’ en ‘Nonnenmoer’ zijn enkele van de lang vergeten namen die je in de komende jaren zal zien opduiken. Wordt vervolgd …

Tekst: Jef Hendrix (Projectverantwoordelijke Turnhouts Vennengebied)