Natuurpunt pleit voor een vuurwerkarme jaarwissel (ook in niet-coronajaren)

De nieuwjaarsnacht ligt achter ons. Het was anders dan ooit voorheen, nu er voor het eerst een nationaal vuurwerkverbod was ingesteld, als één van de vele coronamaatregelen. Het is misschien wel jammer dat er niet uitbundig gefeest kon worden maar Natuurpunt is erg verheugd dat het nieuwe jaar niet met vuurwerkknallen werd ingezet. Elk jaar leiden de vele duizenden nieuwjaarsknallen immers tot enorme verstoringen, vooral bij rustende (water)vogels. Deze verstoringen worden elk jaar weer duidelijk in kaart gebracht door radarbeelden. 

Weerradars die doorgaans neerslag detecteren, stellen jaarlijks vast dat om middernacht, bij de jaarwissel van oud naar nieuw, plots erg veel vogelbewegingen op de radar opduiken. Onderstaande beelden tonen een animatie van de beelden van de KNMI-radar in Herwijnen (Nederland), niet zo ver van het watervogelgebied ‘De Biesbosch’. Het gaat om ongefilterde, ‘ruwe’ radarbeelden van het KNMI, waarop ook nog andere verstorende elementen te zien zijn, zoals hoge gebouwen, hoogspanningslijnen of windturbines. Maar ondanks deze ‘ruis’ is op de radarbeelden toch duidelijk te merken hoe de intensiteit van vogelbewegingen rond middernacht kort maar krachtig toeneemt.

Afbeelding

Radarbeelden Herwijnen (KNMI) 

Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam hebben samen met het KNMI en de Nederlandse luchtmacht een website opgezet waarop de reactie van vogels op vuurwerk van de laatste 14 jaarwisselingen te zien zijn. Een onderzoeksgroep aan de universiteit van Amsterdam publiceerde enkele jaren geleden ook een gedetailleerde studie over de reactie van vogels op vuurwerk. Biologen waarschuwen trouwens al langer voor de schadelijke gevolgen die zo'n schrikreactie kan veroorzaken. Doordat vogels tijdens de eindejaarsnacht plots moeten gaan vliegen, verliezen  ze enorm veel energie. En net tijdens die vaak koude nacht van 31 december op 1 januari is het behoud van energie voor vogels van cruciaal belang. Naast het energieverlies lopen vogels ook de kans  om bij een plotse en massale verstoring in paniek tegen obstakels aan te vliegen. Vooral botsingen met hoogspanningsleidingen kunnen leiden tot honderden slachtoffers die in ‘blinde’ paniek door het vuurwerk worden opgeschrikt en zich in het duister van de nacht tegen deze elektriciteitsleidingen te pletter vliegen. Dit filmpje circuleert op sociale media en zou tonen hoe honderden vogels (vermoedelijk spreeuwen) werden opgeschrikt door vuurwerk dat in het centrum van Rome werd afgestoken tijdens de jaarovergang van 2020-2021. De gevolgen zijn desastreus … Of dergelijke taferelen zich ook in België voordoen, is niet bekend, al lijkt het mogelijk dat o.a. een aantal van de tienduizenden ganzen, smienten, kieviten, … die jaarlijks in de Oostkustpolders overwinteren op nieuwjaarsnacht ook tegen de hoogspanningsleidingen zullen aanvliegen. Want ondanks het nationale vuurwerkverbod werd tijdens de jaarovergang ook in ons land nog vuurwerk afgeschoten, wat ook hier weer tot schrikreacties bij vogels heeft geleid. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de radarbeelden die werden gemaakt door de weerradar van Skeyes in Zaventem. Op deze beelden zie je o.a. (om 00:15) het Mechels Broek oplichten, een vogelrijkgebied ten zuidoosten van Mechelen.

Afbeelding

Radarbeelden Zaventem (Skeyes).

Hoewel geen cijfers beschikbaar zijn over het aantal vuurpijlen dat tijdens deze jaarwende de lucht in ging, was het in België op veel plaatsen duidelijk dat het vuurwerkverbod vrij goed werd nageleefd. Fijnstofmetingen in Nederland wijzen op een daling van het normale volume aan vuurwerk met twee derde. Het gaat hier wel om een ruwe schatting is, waarbij de hoeveelheid aan fijn stof wordt gebruikt als een ‘proxy’ voor hoeveelheid vuurwerk, terwijl er ook nog heel wat andere factoren zijn die de fijnstofconcentratie mee bepalen, zoals wind.
Natuurpunt is hierover erg verheugd en vraagt aan alle burgemeesters om in de toekomst - dus ook in ‘normale’ jaren, zonder beperkende maatregelen in functie van de coronapandemie - vuurwerk enkel nog toe te laten op oudejaarsnacht, tussen 23u30-00u30 en enkel op een beperkt aantal centrale locaties in woongebieden, bij voorkeur in of nabij stadscentra. Natuurpunt pleit al langer voor zo’n vuurwerkbeperking. Zeker in de buurt van natuurgebieden en in een ruime perimeter rond Vogelrichtlijngebieden zou een totaalverbod op vuurwerk - zowel door particulieren als door lokale overheden - moeten worden ingesteld en zou de naleving van dit verbod via een strikt handhavingsbeleid moeten worden opgevolgd. Een vuurwerkarme jaarovergang: mocht dat het ‘nieuwe normaal’ kunnen worden, zou heel wat dierenleed kunnen worden vermeden.

Tekst: Dominique Verbelen (Natuurpunt Studie), Maarten Reyniers (KMI)

Beelden: KNMI (radar Herwijnen), Skeyes (radar Zaventem)