Op hete dagen zijn de koelste plekken vooral bomenrijk!

Hitte schaadt de gezondheid

Hittegolven worden intenser en frequenter door klimaatverandering. Vorige zomer zat volgens het KMI in de top 3 op vlak van aantal zomer- en tropische dagen, maar zelfs dit jaar hebben we al een eerste hittegolf achter de rug, en dat nog maar in de eerste helft van juni. Waarschijnlijk ervaarde je al ongemak door deze hitte, maar bij ouderen en jonge kinderen kan het fataal aflopen. Op globaal niveau spreekt men van honderdduizenden hittedoden per jaar, maar zelfs ons gematigd België wordt niet gespaard. Voor 2022 rapporteerde Sciensano voor elke van de vier beschouwde hitteperiodes telkens weer ruim 100 extra sterfgevallen (‘oversterfte’), steeds op enkele dagen tijd. Hittemaatregelen zijn dus broodnodig, en vooral in steden waar extra veel mensen samenleven onder extra warme omstandigheden.

Gelukkig zijn er natuurgebaseerde oplossingen

Groene elementen zoals straatbomen, stedelijke graslanden en parken kunnen op lokaal- en stadsniveau afkoeling bieden. Dat doet vegetatie via verdamping (‘transpiratie’) en het bieden van schaduw. Ook vermindert het aandeel aan ‘grijze’ infrastructuur dat zonnestraling gaat opnemen en dan later op de dag terug uitstraalt. Een grootschalige studie vond dan ook dat Europese steden met hoge kroonbedekking een pak minder hittedoden rapporteren.

Hoe groot het verkoelend effect van groen ten opzichte van ‘grijze’ plekken in de stad is, en welke groenelementen het koelst zijn, werd in de wijk van Ekkergem in Gent bestudeerd tijdens de zomer van 2022. Het initiatief kwam van sterk geëngageerde buurtbewoners met ambitieuze vergroeningsplannen. Samen met onderzoekers van de UGent werden lokale gevoelstemperaturen gedurende 200 dagen in hun wijk gemonitord.

Afbeelding

Bomen zijn veruit het koelst

Zodra een boom in de buurt was, was het de hele zomer lang koeler en ondervonden dergelijke locaties nooit ‘extreme’ hittestress (gevoelstemperatuur van > 41°C). Vergelijk je een stadsbosje met een locatie zonder bomen, dan lagen dagelijkse gevoelstemperatuurmaxima gemiddeld zelfs 5,7°C lager. Vergelijk je ditzelfde bosje met de meest grijze locaties, kan je zelfs verschillen vinden van ruim 10°C op hete dagen! Het effect van bomen bleek ook meermaals groter dan het effect van laag groen (vb. grasperken) en van schaduw in het algemeen (bv. door gebouwen).

Afbeelding

Figuur | De gevoelstemperatuur op drie opeenvolgende hete dagen in augustus van vorige zomer. Opmerkelijk zijn de enorme verschillen tussen individuele locaties (lichtgrijze lijnen). Deze verschillen werden voornamelijk door de boomkroonbedekking veroorzaakt, wat kan leiden tot een consistente afkoeling van de dagelijkse maxima met meerdere graden.

Bomen en stadsnatuur bieden veel meer dan afkoeling

Een stad kan je in principe zonder natuur afkoelen. Men kan bijvoorbeeld gebruik maken van schaduwdoeken, airconditioning en benevelaars, maar deze vergen dan weer materialen, energie of water. Stadsnatuur vergt natuurlijk ook irrigatie en beheer, maar dat is het dubbel en dik waard want je krijgt er een hele resem extra gezondheidsvoordelen bij. Natuur en bossen zorgen bijvoorbeeld voor een betere luchtkwaliteit, promoten fysieke activiteit en hebben een grote impact op ons mentaal welzijn. Het is momenteel nog ver zoeken naar een technologische oplossing die dit allemaal kan teweegbrengen voor de prijs van bomen!

Meer weten?

Een uitgebreid artikel rond hittestress in Gent verscheen eerder in NatuurFocus in juni 2023.

Tekst: Loïc Gillerot (UGent & KU Leuven), Dries Landuyt (UGent), Pieter De Frenne (UGent), Bart Muys (KU Leuven) en Kris Verheyen (UGent)