Steeds meer zeehonden aan onze kust

Aan de Belgische kust komen zowel de gewone zeehond (Phoca vitulina) als de grijze zeehond (Halichoerus grypus) voor. Voor beide soorten geldt dat de populatie in Belgische wateren de laatste jaren enorm is toegenomen. Hierdoor gebeurt het ook steeds vaker dat je een zeehond kan zien rusten op het strand. Vooral in de winter, van half december tot half februari, want dan komt een deel van de pups van de grijze zeehond die in Engeland geboren zijn, bij ons uitrusten. Een lagere piek in het aantal rustende zeehonden zien we in de zomer, wanneer pups van de gewone zeehond op onze stranden komen rusten. Maar het zijn zowel jonge als volwassen dieren die we hier kunnen zien. 

Meer aangespoelde zeehonden

Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) publiceert elk jaar een rapport met daarin de resultaten van de monitoring en het wetenschappelijk onderzoek naar zeezoogdieren in België. Het laatste rapport bekijkt de zeezoogdieren van 2022. In dat jaar spoelden 54 zeehonden dood aan. Dit waren 18 grijze zeehonden en 10 gewone zeehonden. Hoofdoorzaak van het overlijden was verstrikking in visnetten. De andere 26 dieren konden niet meer tot op soort gebracht worden. In 2021 spoelden 101 dode zeehonden aan, wat het hoogste aantal ooit is sinds de tellingen. Deze piek was mogelijk te wijten aan de specifieke meteorologische omstandigheden tijdens dat voorjaar of aan een afwijkend verplaatsingspatroon van grijze zeehonden na het spenen in de kolonies van de Engelse oostkust. Ook al spoelden in 2022 minder dode zeehonden aan dan het jaar ervoor, het aantal strandingen in 2022 was het tweede hoogste aantal sinds 1995. 

Verstrikt in visnet

Opvallend was het aantal ‘onthoofde’ zeehonden dat aanspoelden. Een zicht dat mensen vaak verontrust. Dit is meestal het gevolg van verstrikking in visnetten van de professionele visserij. In het verleden vielen soms ook slachtoffers door recreatieve warrelnetvisserij, maar recent werden maatregelen getroffen om zeezoogdieren te beschermen (bv verbod van gebruik warrelnet, verplicht gebruik van een voornet voor een kartenet,...).

Zeehonden tellen vanuit de lucht 

Het KBIN voert ook bijna jaarlijks gerichte luchtwaarnemingen uit. Er worden hierbij met een speciaal hiervoor uitgerust onderzoeksvliegtuig een aantal vlieglijnen gevolgd, loodrecht op de kustlijn en 5 km uit elkaar. Onderzoekers registreren dan alle waarnemingen van zeezoogdieren in de zee. Tussen 2009 en 2022 werden zo 160 zeehonden gezien, met een duidelijke stijging van het aantal waarnemingen van zeehonden vanaf 2017. In 2022 werden tijdens de surveys in maart en oktober respectievelijk 20 en 40 zeehonden gezien. Dat zijn de hoogste aantallen sinds het begin van de waarnemingen (zie figuur 1). 

Figuur 1: aantal zeehonden waargenomen tijdens de luchtwaarnemingen per 100 zeemijl gevlogen. bron: KBIN.

Zeehonden in rivieren

Naast een stijgend aantal zeehonden aan de kust, worden ook steeds vaker zeehonden opgemerkt in het binnenland. Meestal komen ze terecht in rivieren die rechtstreeks in verbinding staan met de zee, zoals de Schelde. Dit veroorzaakt doorgaans geen problemen voor de zeehonden en ze zwemmen meestal op eigen kracht terug naar de zee. 

Conflictsituaties

De monitoringsresultaten tonen duidelijk een stijging van het aantal zeehonden. Dat betekent ook dat zeehonden en mensen steeds vaker in contact kunnen komen met elkaar. Een zeehond op het droge heeft vooral rust nodig. Het gebeurt dat mensen een rustende zeehond terug de zee in proberen te jagen of er water over gieten en het dier eten proberen te geven. Deze, meestal goed bedoelde, acties werken vaak averechts en kunnen in sommige gevallen ook schadelijk zijn. Een zeehond die belet wordt aan land te komen of wordt gedwongen om terug de zee in te gaan, kan namelijk uitgeput raken en verdrinken.

Vrijwilligers van het NorthSealTeam zijn herkenbaar aan hun fluo hesjes en waken dag en nacht bij de rustende zeehonden (foto: NorthSealTeam)

 Wat moet je doen als je een zeehond tegenkomt? 

- Blijf op verrekijker-afstand (minstens 30m) van de zeehond.

- Hou honden aan de lijn en ver van het dier.

- Bel het nummer van het NorthSealTeam 0491/74 32 78 of van het Sea Life Rescue Team 0477/34 58 90

- Tip: maak een zo duidelijk mogelijke foto of  filmpje (op minstens 30 m afstand van het dier) en bezorg dit via bovenvermelde whatsapp-nummers, zodat verzorgers het geval ook op afstand kunnen beoordelen.

Infobord met de basisprincipes voor het omgaan met rustende zeehonden (foto: Sarah Tilkin)

Dankwoord

We bedanken graag alle vrijwilligers van het NorthSealTeam voor hun grote inzet en harde werk.

Tekst: Sanne Ruyts (Natuurpunt Studie), Sarah Tilkin (Natuurpunt Beleid), Inge De Bruycker en Luc David (NorthSealTeam) in samenwerking met Jan Haelters en Kelle Moreau (Instituut voor Natuurwetenschappen)