Terreinploeg Natuurpunt vindt zeldzame Scharrelaar in vallei van de Zwarte beek (Koersel)

Op 2 september ontdekte Stevie Luyts van de terreinploeg van Natuurpunt tijdens een controle van runderen in Koersel een Scharrelaar. Deze exotisch ogende vogel laat zich heel zelden als dwaalgast zien in ons land. De laatste waarneming in Vlaanderen dateert van 1998. Vermoedelijk werd het dier geringd in Hongarije.

Met zijn felblauw verenkleed, grote kop en krachtige, zwarte snavel oogt de Scharrelaar bijzonder exotisch. Belgische waarnemingen van de vogel zijn erg schaars. Sinds 1830 werden in ons land 25 gevallen gedocumenteerd. De laatste Belgische waarneming dateert van 25 mei 2003 (Chiny, Luxemburg), de laatste waarneming voor Vlaanderen gebeurde op 13 - 14 mei 1998 in Kalmthout. De Scharrelaar werd vrijdag 2 september voor het eerst gemeld en werd ook vandaag nog gesignaleerd in Koersel. Het is nog maar de 5de keer dat een ‘Belgische’ Scharrelaar meer dan 1 dag aanwezig blijft.

Het dier draagt een oranje of gele kleurring met zwarte inscriptie en een (vermoedelijk) metalen wetenschappelijke ring. Uit onderzoek op deze site blijkt dat het zou kunnen gaan om een vogel die in Hongarije werd geringd.

De Scharrelaar broedt in warme, open landschappen met verspreide bomen, boomgroepen en open bossen met veel grote bodeminsecten (kevers, sprinkhanen). Hij overwintert in zuidelijk Afrika. Het aantal Scharrelaars in Europa is de laatste decennia sterk afgenomen, in de 19e eeuw broedden ze nog tot in Zweden, terwijl ze nu in Midden-Europa nauwelijks meer te vinden zijn. De Europese populatie zou tussen 1990 en 2005 met 30% afgenomen zijn. De noordelijke populaties doen het daarbij aanzienlijk slechter dan de zuidelijke.

De Scharrelaar wordt in zijn bestaan bedreigd door jacht voor consumptie (vooral in Oman en India, maar ook in het Middellandse Zeegebied) en het leefgebied wordt bedreigd door modernisering van de landbouw en bosbouw waardoor een gevarieerd landschap met rommelige bosjes, houtkanten en losse bomen (uitkijkpunt van waaruit de soort jaagt op insecten, kevers en bodemdieren) verdwijnt. Ook pesticidegebruik stelt de insecteneter voor grote uitdagingen.

In de vallei van de Zwarte beek zal de Scharrelaar in elk geval voldoende voedsel vinden. Met meer dan 1600 hectare natuur, vanaf de bron in Hechtel tot de monding in Diest, is het het grootste natuurgebied van Natuurpunt. De vallei is één van de meest waardevolle beekvalleien in Vlaanderen. Op de locatie die door de Scharrelaar uitgekozen werd, wordt het landschap hersteld en beheerd door vrijwilligers en de terreinploegen van Natuurpunt. Met maaien en begrazing wordt het landschap open gehouden, terwijl er ook aandacht is voor afwisseling met houtkanten en bosranden. Het lijkt erop dat de zeldzame vogel die inspanningen weet te waarderen.

Wie de zeldzame dwaalgast wil zien, moet er snel bij zijn. Meestal verblijven Scharrelaars slechts kort in onze contreien. Natuurpunt roept kijklustigen evenwel op om op de paden te blijven om te vermijden dat het dier nodeloos wordt verstoord. Het wel en wee van de vogel kan in detail gevolgd worden via waarnemingen.be.

Tekst: Gerald Driessens & Hendrik Moeremans, Natuurpunt
Foto: Saxifraga / Joerg Mager