Vogelgriep zorgt voor slachting onder slechtvalkenpopulatie

Zoals belicht in een vorig natuurbericht zorgt het vogelgriepvirus momenteel voor grote sterfte onder wilde vogelpopulaties. Naast grote aantallen watervogels die worden besmet, zijn ook predatoren die van die watervogels leven, vaak het slachtoffer. In Nederland werden al enkele zeearenden opgepikt die slachtoffer werden van het virus. Maar het grootste slachtoffer onder onze West-Europese roofvogels is zonder twijfel de slechtvalk.

Watervogels troepen vaak samen, zowel in de winter om samen te foerageren, als in de zomer wanneer veel van die soorten in kolonieverband broeden. Als daar de vogelgriep uitbreekt, is de hele kolonie in gevaar. En uiteraard ook de soorten die ermee in aanraking komen, in dit geval de slechtvalk, want kokmeeuwen zijn voor hen een belangrijke prooi. (Zie eerder natuurbericht: Vogelgriep slaat hard toe in broedkolonies van kokmeeuw)

Onze slechtvalk blijkt niet bijzonder resistent en valt dan ook gemakkelijk ten prooi aan de vogelgriep. Alleen al dit jaar werden in België 27 dode slechtvalken binnengebracht bij het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV), waarbij het vogelgriepvirus H5N1 vastgesteld werd als doodsoorzaak.
Aangezien slechts een beperkt deel van de dode vogels gevonden en/of getest wordt, ligt het werkelijke aantal ongetwijfeld vele malen hoger. We kunnen dus stellen dat de slechtvalkenpopulatie momenteel onder zware druk staat. Het illustreert nog eens hoe belangrijk het is dat dergelijke kwetsbare soorten met kleine populaties een Rode Lijststatus kregen.

De piek van de besmetting lag in februari en maart, bij het begin van hun broedseizoen. Daarnaast zijn er ook heel wat nesten op bekende broedplaatsen dit jaar volledig mislukt: de eieren bleken onbevrucht of resulteerden niet in jongen. Wat daarvan de echte oorzaak was, moet nog blijken, het kan bovendien een combinatie van factoren zijn die deze mislukkingen veroorzaakten.

Wat vast staat, is dat beide factoren resulteren in een gevoelige daling van het aantal broedparen van de slechtvalk. In 2022 waren er in België 117 territoria die resulteerden in 64 geslaagde broedgevallen, dit jaar zijn er minder dan 100 territoria. Volgens onze schattingen zullen er dit jaar 15% minder succesvolle broedparen zijn van deze iconische vogelsoort en mogelijk is dat zelfs een zware onderschatting.

Afbeelding

Slechtvalk met vogelgriep (Foto: VOC Merelbeke)

Strikte bescherming blijft een noodzaak

Na de uitgebreide vervolging en het overvloedig gebruik van zware pesticiden in de vorige eeuw, hebben roofvogels het lange tijd bijzonder moeilijk gehad. Vele soorten waren volledig verdwenen in grote delen van België en Nederland. Na zware en soms dure inspanningen begon het herstel zich pas eind vorige eeuw af te tekenen.

We moeten populaties van toppredatoren koesteren want echt algemeen kunnen ze nooit worden: hun aantallen lopen recht evenredig met de grootte van hun territorium, het aantal geschikte nestplaatsen en (vooral) de beschikbaarheid van voedsel.
We zullen de slechtvalk vermoedelijk niet helemaal kwijt raken, maar de komende jaren mag dit scenario zich best niet herhalen.

Het Fonds voor Instandhouding van Roofvogels (FIR), die het grootste deel van de slechtvalkenkasten heeft geplaatst in België, volgt hun aantallen sinds de comeback op en zal de volgende jaren zeker verhoogde aandacht besteden aan de slechtvalk.

Dat er zich recent een robuuste populatie heeft kunnen opbouwen, kon slechts dankzij een goede wettelijke bescherming en ondersteuning door verschillende natuurbeschermingsorganisaties. Dat blijkt de juiste keuze geweest te zijn: alleen een gezonde slechtvalkenpopulatie kan een opdoffer van dit formaat te boven komen.

Het FIR volgt de situatie verder op.

Tekst: Manu De Hauwere (Voorzitter FIR vzw) en Gerald Driessens (Natuurpunt Studie)

Afbeelding