Waarnemingen.be na 10 jaar dé referentie voor natuurgegevens in ons land

Precies 10 jaar geleden, op 14 mei 2008, lanceerde Natuurpunt de website www.waarnemingen.be. Elke natuurliefhebber kan er zijn observaties van dieren en planten melden en delen met anderen. Op 10 jaar tijd groeide dit citizen-scienceproject uit tot de grootste en belangrijkste natuurdatabank van het land, met 29 miljoen waarnemingen en 35.000 geregistreerde gebruikers. Het is een onmisbare bron van informatie geworden voor onderzoek, natuurbeheer en natuurbeleid.

Tot 2008 bestonden in Vlaanderen verschillende losse natuurdatabanken waarvan er maar een aantal online bereikbaar waren. Vooral gespecialiseerde vrijwilligers vonden hun weg hier naartoe en de informatie uit deze databanken werd meestal slechts sporadisch bekend gemaakt in de vorm van een rapport of verspreidingsatlas.

Via waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie en de Nederlandse Stichting Natuurinformatie is de verspreidingsinformatie over dieren en planten in de vrije natuur nu van dag tot dag online raadpleegbaar. Door de gratis website en gekoppelde apps Obsmapp (Android) en  iObs (iOS) is het verrichten van precieze natuurwaarnemingen nu toegankelijker dan ooit. Waar veel natuurwaarnemingen vroeger stof lagen te vergaren in oude notitieboekjes, komen ze nu allemaal bij elkaar in één grote databank.

In de loop van de afgelopen 10 jaar ontstond een grote gemeenschap van natuurliefhebbers die informatie uitwisselt via deze website. De samengebrachte waarnemingen zijn voor iedereen raadpleegbaar via tal van interactieve kaarten, grafieken en lijsten. Mede door dit openbare en sociale aspect werd waarnemingen.be een van de meest succesvolle citizen-scienceprojecten van het land.

Intussen zijn er 35.000 geregistreerde gebruikers op de website, die samen 29 miljoen waarnemingen van 20.689 verschillende soorten bij elkaar brachten, ondersteund door 4 miljoen bewijsfoto’s. Elke maand komen er zo’n 300.000 nieuwe waarnemingen bij en de waarnemingen worden steeds preciezer met GPS-coördinaten en detailinformatie over de waarneming. De waarnemingen worden nagekeken door vrijwillige en professionele experts, en steeds vaker ook door computeralgoritmes. Ook het brede publiek kan bijdragen aan het detecteren van fouten, waardoor de kwaliteit van de informatie gewaarborgd wordt.

Dit bevestigt ook Maurice Hoffman, waarnemend Administrateur-Generaal van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: “Alleen al dankzij de omvang van de data en de jaarlijks steeds sterker groeiende aanwas daarvan, maar vooral ook dankzij de interne kwaliteitscontrole door erkende experts, groeide dit instrument tot een onontbeerlijke bron voor de wetenschap in de academische en andere wetenschappelijke instellingen. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) is daar een van de belangrijkste getuigen en dankbare afnemers van.”

De waarnemingen uit waarnemingen.be worden door steeds meer personen, organisaties,  onderzoeksinstellingen en overheden gebruikt. Alleen al in 2017 werden 102 officiële samenwerkingen geregistreerd, en bezochten 492.000 unieke bezoekers de website. De informatie wordt gebruikt voor tal van toepassingen zoals natuuronderzoek, natuurbeschermingsprojecten, natuurtoetsen bij infrastructuurwerken, opmaak van rode lijsten, inschatten van trends van soorten en ga zo maar door.

Afbeelding

Deze foto van een Vuursalamander was de eerste foto die werd ingevoerd in de databank (foto: Thomas Gyselinck)

Voorbeelden van de kracht van waarnemingen.be

-In de natuur zijn al verrassend veel effecten van klimaatverandering zichtbaar. Toename van Zuid-Europese libellensoorten zoals de Zuidelijke keizerlibel, verschuivingen van het leefgebied van de dagvlinder Bruin blauwtje, broedgevallen van Bijeneter, vooruitgang van Putter: het is allemaal af te leiden uit waarnemingen.be.

-De verspreiding van invasieve exoten zoals de buxusmot kan nauwgezet opgevolgd worden.

-Zeldzame soorten worden sneller dan ooit opgemerkt, zoals de terugkeer van Grauwe klauwier, Raaf en Oehoe in Vlaanderen en het eerste broedgeval van de Hop in 36 jaar

-De gegevens uit waarnemingen.be stromen door naar internationale initiatieven zoals de Europese broedvogelatlas en het EuroBirdPortal project, dat de vogelgegevens uit heel Europa samenbrengt.

Het tienjarig bestaan van de website wordt het hele jaar door gevierd met een competitie tussen waarnemers, waarbij deze op zoek gaan naar zoveel mogelijk nieuwe soorten en zo gedetailleerd mogelijke waarnemingen. De prijsuitreiking gebeurt op zaterdag 17 november 2018 tijdens een symposium waarbij diverse lezingen worden gehouden over de mogelijkheden van waarnemingen.be of over resultaten die gebaseerd zijn op informatie uit de website.

Nog nooit een waarneming ingevoerd? Lees hier hoe je eraan begint. 

Tekst: Wouter Vanreusel, Natuurpunt Studie
Foto's: Annelies Jacobs, Thomas Gyselinck