Vlaanderen is stikstofkampioen in Europa. 82% van de Vlaamse natuur slikt teveel stikstof. Met de tiendelige reeks #laatdenatuurnietstikken tonen we de verstikkende impact ervan op de natuur.
#laatdenatuurnietstikken
Nieuwe soorten zijn meestal een verademing voor een natuurbeheerder. Biodiversiteit is immers een hoog gewaardeerd goed en een soort erbij, zeker als die past binnen het gewenste natuurtype, is weer een stap vooruit. Iedereen weet echter dat soorten vaak ook indicatoren zijn voor bepaalde milieuomstandigheden. Rankende helmbloem is zo’n alarmbelsoort voor teveel stikstof.
De opkomst van een lieflijk plantje
Toch merk je dat dat niet overal het geval is. Het is in een duidelijk afgebakende zone dat de soort toeneemt. Na wat zoekwerk blijkt deze zone heel goed overeen te komen met de kaart van de ammoniakdepositie in Vlaanderen. Vanuit de literatuur is gekend dat deze soort een goede bio-indicator is voor locaties met hoge ammonium deposities. In Zuid-West-Vlaanderen zijn de ammoniakdeposities ook hoog, maar ontbreken bossen en is de bodem niet zanderig (waardoor rankende helmbloem er niet voorkomt).

Hoe lieflijk het er dus ook uitziet: de soort neemt enorm toe en is schijnbaar gelinkt aan teveel stikstof in de vorm van ammoniak.



Stikstof verzuurt
Is er effectief een link tussen de soort en ammoniak? Planten kunnen stikstof, één van de drie cruciale elementen voor een plant om te kunnen groeien, in verschillende vormen opnemen. De hoofdvormen zijn als nitraat (voor de meeste planten) en als ammoniak. Dit laatste komt erg weinig voor omdat ammoniak in een gezonde bodem bacterieel omgezet wordt naar nitraat. Maar wanneer er veel ammoniak valt, zal deze omzetting (een proces dat overigens verzurend werkt) de bodem verzuren tot zo’n niveau dat die omzetting door bacteriën niet meer gebeurt. Stikstof is voor planten dan in hoofdzaak beschikbaar in de vorm van ammoniak en daar profiteren slechts enkele planten van. Rankende helmbloem is daar een gekende soort van.
Zie je rankende helmbloem verschijnen, dan zijn er in het gebied echt stikstofproblemen.
Niet elke soort maakt een natuurbeheerder blij
Natuurbehoud en –herstel is intensief en terugkerende soorten zijn de kersen op een taart, maar soms geven soorten duidelijk aan dat er problemen zijn. Rankende helmbloem is zo’n soort die de alarmbel doet rinkelen want als de bos(randen) al zo verzuurd zijn door ammoniak dat deze zelfs niet meer omgezet wordt naar nitraat, dan is er echt een probleem voor heel het natuurtype.
Tekst: Noah Janssen (Natuurpunt Beheer)
Dossier Stikstof
In februari 2024 trad het Stikstofdecreet in werking nadat het in januari goedgekeurd was door de Vlaamse Regering. Dit stikstofplan moet onze natuur verlossen van een overdaad aan stikstof, de volksgezondheid verbeteren en zekerheid bieden aan ondernemers. Wat is het effect van stikstof op onze omgeving? Waarom is het belangrijk dat er in 2045 nergens in de natuur nog de stikstofdrempel overschreden wordt?
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief