Zo kan de terugkeer van de wolf ook goed zijn voor de rest van de natuur

Groot nieuws: de wolf is terug! Maar hoe kunnen we het draagvlak voor wilde dieren behouden? En hoe kan de terugkeer van de wolf ook goed zijn voor de rest van de natuur?

Het is een klassieker onder fans van wilde natuur: als de wolf terugkomt, verandert het hele landschap. In het natuurpark Yellowstone in de VS is de wolf 20 jaar geleden geherintroduceerd. Sindsdien, zo gaat de theorie, zijn de herten er veel schuwer geworden. Waardoor er langs de beekoevers weer meer wilgen groeien, wat op zijn beurt weer plaats biedt aan nestelende zangvogels. En bevers natuurlijk. Die zijn verzot op wilgen. Ze bouwen dammen en verleggen zo de loop van de beekjes. Er zouden zelfs meer vissen zijn in Yellowstone. Slechts 41 wolven erbij, en niets is nog hetzelfde.

De vraag is nu: kan de terugkeer van de wolf in Vlaanderen ook dat effect hebben? En dan niet op reeën en everzwijnen, zijn belangrijkste prooien, maar wel op de mens? Gaan we zelf het landschap zo aanpassen dat er weer plek is voor grote roofdieren? En gaan we ons gedrag veranderen zodat we opnieuw leren leven met wilde natuur, met haar mooie en minder mooie kanten?

Problemen erkennen en voorkomen

Naya, de wolvin die al enkele maanden in Limburg leeft, is uitgegroeid tot een publiekslieving. Daar heeft de communicatie van onder meer de organisatie Welkom Wolf en Natuurpunt mee te maken. Persoptredens, lezingen en zelfs webinars waren overwegend positief, maar wel genuanceerd. Fascinatie voor de wolf opwekken, het blijkt succes te hebben.

Ook in Nederland, waar er dit jaar al verschillende wolven opdoken, is het publiek enthousiast. Elders in Europa zorgt de wolf voor controverse. In 2017 werden in Spanje 600 wolven gedood door jagers. Daartegen vond er afgelopen maart in Madrid een betoging met 3000 manifestanten plaats. En in Duitsland, met 70 uitzwermende roedels de grootste wolvenleverancier van Europa, wil de extreemrechtse partij AfD de jacht op wolven openen.

Hoe kunnen we voorkomen dat ook bij ons zover komt? Verwondering en ontzag opwekken, is een eerste stap. Toch moeten we ook durven erkennen dat wolven voor problemen kunnen zorgen én benadrukken hoe die vermeden kunnen worden. Daarbij moeten mensen antwoorden krijgen op hun vragen. Vormen wolven een gevaar voor kinderen? (Neen!) Kan schade door wolven worden voorkomen? (Ja!)

Daarnaast moet er een regeling zijn om schade billijk te vergoeden én te voorkomen. Dat laatste ontbreekt in het Wolvenplan, dat momenteel door minister voor Natuur Joke Schauvliege wordt opgemaakt.

Want preventie van schade, dat is de sleutel. Elk gedood schaap wekt emoties op, en dan dreigt het maatschappelijk draagvlak voor de wolf snel te verdwijnen. Daarom moeten veehouders info krijgen over schrikdraadrasters. Die werken erg goed. Pal in het gebied waar wolvin Naya verblijft, graast een kudde van ongeveer 400 schapen. Toch heeft ze daar nog geen enkel schaap gedood. De reden? Rond de kudde staat een schrikdraad van ongeveer een meter hoog. Moet de overheid, in regio’s waar wolven leven, de plaatsing van zulke rasters subsidiëren? Dat valt sterk aan te bevelen.

Tot slot moet discussie gestart worden over de ingrepen in het geval het echt fout gaat. Wat als er dieren opduiken die hun angst voor de mens kwijt zijn en zich te goed doen aan huisdieren. Dat komt vooral voor bij nakomelingen van een wolvin die zich liet dekken door een hond. Wat moet er met die dieren gebeuren? Hoe bepalen we de maatregelen? Als we dat debat op een volwassen manier kunnen voeren, dan kan dat onze omgang met de terugkeer van andere wilde dieren helpen.

Rust in grote gebieden

Meer draagvlak voor wilde dieren, het is niet de enige manier waarop een succesvolle terugkeer van de wolf de natuur ten goede kan komen. Als rustplaats hebben wolven grote aaneengesloten natuurgebieden nodig, zoals het militair domein in Leopoldsburg en het aanpalende Natuurpuntgebied ‘Vallei van de Zwarte Beek’ waar Naya nu huist. Hoe meer zulke gebieden, met voldoende prooien in de omgeving, hoe groter de kans dat wolven hier permanent zullen blijven. Een wolf die voldoende wild voedsel vindt, zal zich niet snel wagen aan beschermde schapen of ander vee. Ook dat helpt om het positief beeld van de wolf te bewaren.

Natuur verbinden

Daarnaast moeten rustgebieden verbonden worden met ecoducten en groene corridors. Wolven leggen namelijk enorme afstanden af. Om hier te geraken liep Naya maar liefst 700 km dwars door Duitsland en Nederland. Het is een wonder dat ze tientallen snelwegen en verkeersknopen levend kon over geraken. De tweede wolf in Vlaanderen had minder geluk. Die kwam in maart om bij een verkeersongeluk in Neeroeteren, nog voor hij Naya kon ontmoeten. In Vlaanderen moeten dieren gemiddeld elke 300 meter een weg over. De versnippering is enorm.

Toch heeft Vlaanderen vandaag maar 5 ecoducten, eentje per 14.000 kilometer weg. In Nederland zijn er in totaal 66 of één per 2100 kilometer. Het komt er op aan om zo snel mogelijk bijkomende ecoducten te bouwen. Daar hebben niet alleen wolven baat bij. Ook reeën, everzwijnen, marterachtigen, amfibieën, en zelfs sprinkhanen en loopkevers kunnen zo ongedeerd wegen oversteken, zo blijkt uit onderzoek op bestaande ecoducten. Bovendien doet een ecoduct in combinatie met wildrasters het aantal aanrijdingen van wagens met grote dieren gevoelig dalen. Goed voor de verkeersveiligheid.

Kan Naya uitgroeien tot een symbool voor een succesvol natuurbeleid? Het is te hopen. Maar dan moeten we haar wel de ruimte gunnen om zichzelf te zijn. Zowel op kaart als in ons hoofd. 

Tekst: Joris Gansemans

Beeld: Korneel Detailleur