Image
Hooiwagen - Elwin van der Kolk

Hooiwagens

Harvestmen
Opiliones

De hooiwagens zijn een verzamelnaam voor een orde geleedpotige dieren binnen de spinachtigen. Hooiwagens zijn dus geen echte spinnen.

Grootte
5-30 mm
Levensverwachting

Enkele maanden tot twee jaar.

Favoriete maaltijd

De meeste hooiwagens zijn alleseters: van plantendelen tot insecten en zelfs soortgenoten.

Woonplaats

Komen in verschillende omgevingen voor waaronder bossen, graslanden en grotten.

Karakter

Niet agressief naar mensen toe. Ze zijn vaak actief ‘s nachts en verbergen zich overdag.

Hoe herken je een hooiwagen?

De hooiwagens zijn een verzamelnaam voor een orde geleedpotige dieren binnen de spinachtigen. Wereldwijd bestaan er zo’n 6.000 soorten, maar in ons land komen er drie families (kaphooiwagens, aardhooiwagens en echte hooiwagens) voor, waartoe zo’n 30 verschillende soorten behoren.

Hooiwagens worden vaak verward met spinnen hoewel het onderscheid vrij eenvoudig gemaakt kan worden:

  • Het lichaam van een spin bestaat uit twee delen: het kopborststuk en het achterlijf. Bij hooiwagens zijn beide delen versmolten tot één bolletje. Er is dus geen versmalling zichtbaar tussen beide delen.
  • Hooiwagens kunnen geen gif produceren.
  • Hooiwagens kunnen geen spindraden maken.
  • Waar spinnen verschillende opstellingen van meerdere ogen hebben, hebben hooiwagens boven op het lichaam één paar ogen die op een heuveltje geplaatst staan en zijwaarts gericht zijn.
  • Sommige hooiwagens hebben lange poten, soms wel langer dan 9 cm, maar er zijn ook kortpotige soorten met poten van maar enkele milimeters.
Hooiwagen - Elwin van der Kolk

Hoe leeft de hooiwagen?

Wat eten de hooiwagens?

Hooiwagens eten zowat alles van dierlijk en plantaardig materiaal. Bij sommige soorten komt ook kannibalisme voor: jonge hooiwagens passen best op voor hun hongerige soortgenoten.

Hoe planten de hooiwagens zich voort?

De geleedpotige dieren paren door directe sperma-overdracht in tegenstelling tot spinnen die het sperma overdragen in speciale pakketjes. De eieren worden met een legbuis in de aarde gelegd. Jonge hooiwagens moeten uitkijken voor hun oudere soortgenoten want die laatste durven zich al eens te bezondigen aan kannibalisme.

Afbeelding
Hooiwagens - Arabel - J.Noorddijk
Arabel - J.Noorddijk

Waar vind je de hooiwagens?

Hooiwagens leven overal, tussen planten, op muren en onder stenen. Overdag verstoppen ze zich en ‘s nachts gaan ze op jacht. In Vlaanderen kom je hooiwagens regelmatig tegen, maar toch vooral buitenshuis. Wanneer je een hooiwagen in huis denkt te zien, kijk dan eens van naderbij, want mogelijk gaat het om een grote trilspin.

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • Hooiwagens hebben geurklieren waarmee ze een helder vocht kunnen afscheiden. Dat vocht zou dienen om te communiceren met soortgenoten. Wanneer hooiwagens zich bedreigd voelen, kunnen ze een melkachtig vocht afscheiden met een onaangename geur en smaak.
  • Wanneer een hooiwagen wordt aangevallen, kan die ook een of meerdere poten laten vallen om zo te ontsnappen. Nadien blijven de poten nog enige tijd (een paar seconden tot een uur) bewegen. Dit wordt veroorzaakt door een soort pacemakertje in het bovenste beensegment. Dit zou de aandacht van een eventuele aanvaller moeten afleiden, zodat de hooiwagen tijd heeft om te ontsnappen. Een hooiwagen kan bijna alle poten kwijtraken: op drie benen kan hij nog lopen!
  • Soms wordt beweerd dat hooiwagens over een krachtig gif beschikken, maar dit klopt niet. Ze zijn voor de mens volkomen ongevaarlijk.
  • Dat Joeri Cortens in 'Joeri Buiten' een uitzending over hooiwagens heeft gemaakt? 

Vaak gestelde vragen over spinnen

Hoeveel ogen heeft een spin?

De meeste spinnensoorten hebben 8 ogen, maar er zijn er ook veel die er maar 6 hebben. Een kleine minderheid heeft er 4, 2 of 0.

Hoeveel poten heeft een spin?

Een spin heeft 8 poten. Vooraan het kopborststuk zijn ook twee -meestal kleine- tasters zichtbaar.

Wat is het verschil tussen een spin en een hooiwagen?

Hooiwagens worden vaak verward met spinnen hoewel het onderscheid vrij eenvoudig gemaakt kan worden:

  • Het lichaam van een spin bestaat uit twee delen: het kopborststuk en het achterlijf. Bij hooiwagens zijn beide delen versmolten tot één bolletje. Er is dus geen versmalling zichtbaar tussen beide delen.
  • Hooiwagens kunnen geen gif produceren.
  • Hooiwagens kunnen geen spindraden maken.
  • Waar spinnen verschillende opstellingen van meerdere ogen hebben, hebben hooiwagens boven op het lichaam één paar ogen die op een heuveltje geplaatst staan en zijwaarts gericht zijn.

Meer info over hooiwagens

Leven er gevaarlijke spinnen in België?

In België leven geen spinnensoorten die levensgevaar kunnen opleveren voor de mens.

Kunnen spinnen bijten?

Van de meer dan 700 bekende Belgische spinnensoorten, zijn er een 60-tal dat theoretisch mechanisch in staat is om met de giftanden de menselijke huid te doorboren. Daarbij zijn er een heel deel die je als mens gewoon niet tegenkomt, laat staan in omstandigheden waarin ze zouden willen bijten (enkel als je ze vastknelt) en een aantal dat zelfs niet bijt als je ze zwaar zou pesten. Er schiet dan misschien nog een vijftal soorten over die je mits de nodige inspanningen zou kunnen overtuigen om je te bijten, maar NOOIT zal een spin dus spontaan een mens bijten (bv. wanneer ze over je hand loopt). We herhalen: NOOIT. Er circuleert megaveel fake news over spinnenbeten, zowel op het internet, als in verhalen die mensen vertellen. 

Waarom zijn spinnen nuttig?

De nood om levende wezens als ‘nuttig’, ’onnuttig’ of ‘schadelijk’ te taxeren getuigt van een vrij enge visie op natuur, maar zelfs als we zo naar die natuur willen kijken, zijn spinnen voor de mens zeker ‘nuttig’ te noemen. Het zijn immers de enige jagers die in huis op zoek gaan naar insecten die voor ons mensen wel eens ‘overlast’ kunnen bezorgen, zoals vliegen en muggen die ziektes kunnen overbrengen.

Klopt het dat spinnen 's nachts in je mond kruipen?

Nee. Spinnen kunnen via verschillende zintuigen warmte, vochtigheid, luchtstromen, trillingen etc. waarnemen en gaan dus geen zelfmoord plegen door in een menselijke mond te kruipen. Voor het VTM-programma “Ze zeggen dat” werd dit ook in verschillende opstellingen uitgetest en weigerden de spinnen zelfs bij zware sturing om überhaupt richting de mond van proefpersoon Dina Tersago te kruipen. Dus het is een fabeltje dat je 's nachts in je slaap wel eens een spin zou eten.

Hoe geraak je van je angst voor spinnen af?

Spinnenangst is normaal. Onderzoek toonde aan dat de eerste angstreflex bij confrontatie met bv. een donkere spin op een lichte ondergrond, bij alle onderzochte volkeren aanwezig is. Die angstreflex heeft dus vermoedelijk een evolutionaire oorzaak. Wat niet ‘normaal’ is, is arachnofobie. Dat is een extreme angst die bovendien een reële impact heeft op je leven. Dat kan zich bv. uiten in een zenuwachtigheid elk jaar als de mannelijke huisspinnen hun web verlaten en op zoek gaan naar een partner, of in het niet willen betreden van ruimtes waar mogelijk (of zeker) spinnen aanwezig zijn,... Bij arachnofobie is het aangeraden om professionele begeleiding te zoeken die je van je fobie kan verlossen, want vaak lopen mensen veel te lang rond met hun fobie, met alle nare gevolgen van dien. 

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android