Van kleine vos tot gestreepte pijlstaart: dit was de vlinderlente van 2022

De kleine vos was ooit een banale tuinvlinder. Veel mensen herinneren zich nog de tientallen kleine vossen op bloemen in de tuin, tot ver in de twintigste eeuw een heel normaal beeld. Na de eeuwwisseling volgde een ongeziene crash, waarbij de soort in sommige regio’s zelfs nagenoeg verdween. Nadien was er wel enig herstel, maar de aantallen van de twintigste eeuw kregen we niet meer te zien. Zelfs toen een zomerinvasie van 2013 tijdelijk de aantallen kleine vossen weer opkrikte, leidde dat niet tot een duurzaam populatieherstel. De afgelopen jaren zat de kleine vos nog steeds in een sukkelstraatje.

Over de oorzaken van die crash bestaat al lang onduidelijkheid. In Engeland werd gekeken naar de impact van de parasiterende sluipvlieg Sturmia bella, die vroeger niet op de Britse eilanden voorkwam maar na 2003 daar toenam. Die sluipvlieg zit echter al veel langer op het continent. Ook is opvallend dat in koelere gebieden zoals het noorden van Nederland of het hoger gelegen Wallonië de achteruitgang van de kleine vos zich veel minder sterk doorzet. Mogelijk is het dus een klimaatgerelateerd verhaal. 

Dit jaar gingen de aantallen kleine vossen vanaf half mei duidelijk omhoog, en dat verspreid over Vlaanderen. Mensen die al jaren geen kleine vos in de tuin hadden gezien, lieten verrukt weten dat de vlinder terug was. Intussen lijkt die piek weer gepasseerd. Ofwel is er sprake van een wel erg geslaagde eerste generatie (lokale voortplanting), ofwel zijn er ook kleine vossen van elders richting Vlaanderen gaan zwerven. 

In maart-april was er van hogere aantallen kleine vossen nog geen sprake; toen was in vele regio’s, net als vorig jaar, de grote vos de meest algemene van de twee. Het is nu afwachten of die influx ook leidt tot een geslaagde voortplanting, én of dat effect dan ook de komende jaren nog te zien zal zijn.

Trekvlinders

Naast de kleine vossen verschenen ook distelvlinders, dit jaar vroeger dan in een gemiddeld jaar. In de tweede helft van mei was er een influx,  waar intussen niet veel meer van te merken valt. Wellicht zien we later in de zomer de nakomelingen van deze aankomers. Samen met het saharazand kwamen er overigens nog andere trekvlinders onze richting uit, vooral langeafstandsvliegers onder de nachtvlinders. De meest opmerkelijke daarvan is de gestreepte pijlstaart, die al enkele jaren niet meer in ons land gezien was. Voor deze soort is 2022 een recordjaar, met minstens 15 waargenomen exemplaren. Intussen zijn ook de kolibrievlinders volop aan het arriveren. Uitkijken dus.

Afbeelding

Gestreepte pijlstaart, Zandhoven, 19 juni (foto: Elias Tibax)

Dit jaar is er geen Grote vlindertelling. Maar dat neemt niet weg dat er toch vlinders geteld kunnen worden. Zo’n telling kan je eigenlijk altijd doen bij mooi vlinderweer. Wil je een tuintelling doorgeven, dan kan dat via de website Mijn Tuinlab. Wie zijn tuin daar registreert, kan er deelnemen aan het project ‘Wekelijkse vlindertelling’. Die naam is misschien wat misleidend, want het is ook mogelijk (en zelfs aangeraden) om dagelijks vlinders te tellen, of zelfs meermaals per dag. Belangrijk is dat het gaat om steekproeftellingen van 5 minuten. Tel nooit al jouw dagtotalen op. Wil je in een natuurgebied vlinders tellen, gebruik dan de apps Obsmapp of iObs, en dan meerbepaald de functie Route/punttelling. Lees meer op onze pagina ‘Vlinder aan de pols’.

 Tekst: Wim Veraghtert (Vlinderwerkgroep Natuurpunt)