Middenloop Zwalm
Toegankelijkheid
-
Laarzen of stevige schoenen aanbevolen
-
Honden zijn welkom aan de leiband
Eigenschappen
-
wandelpad
Kaart van het gebied
6 routes
Gele wandeling, niet bewegwijzerd (rolstoeltoegankelijk)
Wolvenhoekpad (rood)
Wardpad (groen)
Boterhoekpad (blauw)
Vossenholwandeling (rood)
Jansveldwandeling (blauw)
Startpunten
Vertrekpunt Kruiswaterplein te Zottegem
Zottegem
België
Vertrekpunt Wardpad en Boterhoekpad
Michelbeke
België
Vertrekpunt Vossenholpad
Zottegem
België
Vertrekpunt Jansveld
Nederbrakel
België
Vertrekpunt Slijpstraat
Sint-Goriks-Oudenhove
België
Zien en doen
Wil je Middenloop Zwalm verkennen onder begeleiding van een ervaren wandelgids? Boek dan een afspraak met Veerle Van Der Kelen, 0487 32 52 06, of Vincent Decroock, 0470 17 61 22
Agenda
Bekijk alle activiteitenOver dit gebied
Afbeelding
Toegankelijkheid
Wandelaars zijn het hele jaar welkom om het gebied te verkennen via de aangeduide wandelpaden.
Honden welkom aan de leiband.
Stevige stapschoenen of laarzen zijn aanbevolen in de winterperiode.
In de buurt van de Boembekemolen zijn de parkeerplaatsen beperkt.
Om de molen te bereiken gebruik je bij voorkeur de parking aan het Riedeplein. Vandaar maak je een mooie wandeling over het Mijnwerkerspad tot aan de molen.
Afbeelding
Leuk voor kinderen
In de Boembekemolen kan je een Boeboeksrugzakje ontlenen met opdrachten en raadseltjes die je in het natuurgebied moet uitvoeren en oplossen. Dat is reuzepret gegarandeerd!
Boembekemolen, Boembeke 18, 9660 Brakel, [email protected], 09-361 03 00 (Jan François)
De actuele openingstijden vind je op: www.natuurpunt.be/boembekemolen
Afbeelding
Hoogtepunten op de wandelroute
In het reliëfrijke landschap van de Vlaamse Ardennen kronkelt de rivier de Zwalm. De bronnen van de Zwalm liggen dicht bij de grens met Henegouwen. Het riviertje baant zich verder een weg en het mondt uit in de Bovenschelde. Over de gehele loop wordt ze gevoed door verschillende, vaak kalkrijke, bronbeken die ontspringen op de valleiflanken.
Naast de Zwalm ligt het natuurgebied ook langs het Mijnwerkerspad, een oud spoorwegtracé dat in het begin van de 20e eeuw de Vlaamse Ardennen verbond met de mijnen in de Borinage. Het pad is de ideale manier om het natuurgebied te verkennen en het leidt je zowel langs de Zwalm als langs de valleiflanken.
De Zwalmvallei situeert zich in de ruimere regio van 'de bossen van de Vlaamse Ardennen'. De vallei is assymetrisch, met een sterk hellende oostelijke flank en een minder hellende westelijke flank. De sterke hellingen bieden voor fietsliefhebbers enkele klassieke 'kuitenbijters'.
Centraal in het gebied ligt de Boembekemolen, een cultuurhistorisch erg waardevolle erfenis. De watermolen werd door Natuurpunt gerenoveerd en maalvaardig gemaakt en is opengesteld als bezoekerscentrum. Naast de molen, zijn ook de kapel en de hoogstamboomgaard cultuurhistorische bezienswaardigheden.
Afbeelding
Afbeelding
Dieren en planten
De grote gele kwikstaart houdt zich graag op in de buurt van water en watermolens. Hij wordt dan ook regelmatig opgemerkt ter hoogte van de Boembekemolen. Langs de oevers en op stenen in het water zoeken deze vogels naar insecten. Daarbij wippen ze voortdurend de staart op en neer.
De bronbeken in de historische boskernen zijn het leefgebied van de uiterst zeldzame rivierdonderpad. De kleine bronbeekjes die het kwel- en bronwater naar de grotere beken voeren zijn vanwege hun superieure waterkwaliteit ideale habitats voor allerlei waterdiertjes zoals kokerjuffers, steenvliegen en haften die heel zuiver water nodig hebben. De larven van deze waterdiertjes zijn het voedsel van de rivierdonderpad, die in de grotere stroompjes zit.
De vuursalamander is sterk gebonden aan oude, vochtige eiken- en beukenbossen met heldere bronbeekjes, bospoelen en veel dood hout. Een dikke humuslaag van traag verterende bladeren waarin hij zich kan ingraven, is ideaal. De soort komt enkel nog voor in Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant (o.a. in de bossen van de Vlaamse Ardennen).
Op de flanken van de vallei komen verschillende soorten bos voor, met typische voorjaarsflora als boshyacint, bosanemoon en paarse schubwortel. Paarse schubwortel is een plant die in Vlaanderen bijna uitsluitend groeit in de Vlaamse Ardennen. Het is een parasiet die op de wortels van o.a. populier en wilg groeit. De plant is in het voorjaar te herkennen aan de mooie paarse bloemen die aan de top van ondergrondse stengels groeien. Voor de rest van het jaar leeft de plant verscholen onder de grond.
De bosanemoon is een van de meest karakteristieke voorjaarsbloeiers en kan makkelijk herkend worden aan de witte bloemen en de diep ingesneden bladeren.
De wilde hyacint, een prachtige voorjaarsplant, is met zijn donkerblauwe, klokvormige bloemen onmiskenbaar. De wilde hyacint kan in sommige bossen de bodem letterlijk blauw kleuren.
De eikelmuis of “fruitratje” is met haar schattig snoetje, zwart zorro-masker en lange pluizige staart zonder twijfel een van de meest herkenbare en aaibare knaagdieren. Als leefgebied verkiest zij vooral loofbossen en hoogstamboomgaarden. De voorliefde voor fruit en de gewoonte om de winter al slapend door te brengen op beschutte plaatsen bracht de eikelmuis in de woonomgeving van de mens.
Afbeelding
Afbeelding
Natuurbeheer
Natuurpunt doet er alles aan om de vallei van de Zwalm, als natuur- en cultuurader van de Vlaamse Ardennen, te bewaren en te herstellen. Dankzij de inspanningen van Natuurpunt is er reeds 15 hectare extra bos beschermd.
Afbeelding
Deelgebieden
Vossenhol
Het Vossenhol ligt in een typisch Vlaamse Ardennenlandschap. Dat landschap laat zich kenmerken door grote reliëfverschillen. Je vindt er weilanden, akkers, bomenrijen, bosrestanten, een holle weg...
In 1980 nam de Wielewaal (die later fuseerde tot Natuurpunt) een eerste perceeltje van niet meer dan 34 aren in huur. Met de opbrengst van een uitgebrachte LP met vogelgeluiden werd het perceeltje in 1989 gekocht.
Door de schrale of voedselarme ondergrond kunnen er bijzondere plantensoorten groeien het gebied. Met een aangepast beheer, probeert Natuurpunt Zwalmvallei de troeven van de voedselarme bodem optimaal uit te spelen.
Met een aankoop van bijna 6 ha in juni 2000 werd onder meer een flink stuk van de noordelijke valleiflank eigendom van Natuurpunt. Van het droge hooiland aan de Vossenholstraat tot de natte zones langs de Zegelaarbeek waren nu in beheer van Natuurpunt. De schrale hooilanden bovenaan de helling herbergen een schat een planten, doordat ze jaarlijks gemaaid worden. De zuidgerichte flank wordt licht begraasd en zal evolueren naar een wastine.
Kloosterbos
Waar de noordelijke flank van de Zegelaarbeekvallei voornamelijk open is en dat ook zal blijven, bestaat de zuidelijke flank vooral uit bos. De bodem gaat hier op korte afstand over van nat langs de Zegelaarbeek naar droog in het zuidelijk deel van het Kloosterbos.
In het natte deel vind je bos met voorjaarsbloeiers zoals gevlekt longkruid, bosanemoon, slanke sleutelbloem en bosviooltjes. Het droge stuk wordt gevormd door een zuur eiken-beukenbos.
Door de hoge biologische waarde zal op de zuidelijke flank het bos versterkt worden. Natuurpunt zwalmvallei wist op minder dan 10 jaar zowat 6 ha bos aan te leggen rond het Kloosterbos.
Frans De Potter en Jan Broeckaert schreven in hun 'Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen' over St-Maria-Oudenhove (uitgegeven in 1900): 'Vroeger waren hier veel bossen. Het Kloosterbos behoorde tot de Karthuizers van St-Martens-Lierde, die langzamerhand tot de uiroeing overgingen en er bouwland van maakten. ... Thans treft men hier nog 4 kleine bossen aan'.
Steenbergse Bossen
De Steenbergse Bossen vormen een prachtig gemengd heuvellandschap van bossen, weiden, akkers, kleine landschapselementen, bronbeken en kwelgebieden. De gevarieerde ondergrond van de Steenbergse Bossen, met meer dan 26 verschillende bodemtypes, zorgt ervoor dat veel verschillende plantensoorten er een thuis vinden. Hoewel het bos momenteel grotendeels uit populierenaanplant bestaat, wijst de kruid- en struikvegetatie erop dat het gebied al heel lang bebost is. Enkele indicatoren daarvan zijn slanke sleutelbloem, bosanemoon en valse salie.
Wat de Steenbergse Bossen zo bijzonder maakt, zijn de talrijke bronnen en kwelzones die kalk of ijzer uit de bodem naar boven brengen, waardoor je er ook kwelsoorten als Eenbes, Reuzenpaardenstaart en Dotterbloem kan vinden.
Het vele bronwater komt samen in de Karnemelkbeek en de Erwetegembeek. De kleine bronbeekjes die het kwel- en bronwater naar de grotere beken voeren zijn vanwege hun superieure waterkwaliteit ideale leefgebieden voor allerlei waterdiertjes. Larven van kokerjuffers, steenvliegen en haften hebben heel zuiver water nodig en komen dus nog massaal voor in de Steenbergse bossen. Deze larven zijn het voedsel van een bijzondere vis, de Rivierdonderpad, die in de grotere stroompjes zit.
Jan De Lichte
Het natuurgebied Jan De Lichte ligt tussen Strijpen en Velzeke, aan de Molenbeek. Langs die Molenbeek werd het wandelpad "Jan De Lichte" aangelegd.
Een deel van het gebied is een grotendeels moerassig weiland met een rijke plantengroei. In die kwelderzone groeien Zeggesoorten, Beekpungge, Gewone Valeriaan, Watermunt, Moeraswalstro, Egelboterbloem, Pinksterbloem en Reuzepaardestaart.
Je vindt heel wat vogelsoorten in het gebied, waaronder Buizerd, Sperwer, Boomvalk, Torenvalk, Blauwe Reiger, Tortel, Watersnip, Wïtgatje, Steenuil, Ransuil, Ijsvogel, Grote Bonte Specht, Groene specht, Boerenzwaluw, Huiszwaluw, WielewaaL, Staartmees, Koperwiek, Zwartkop, Grasmus, Keep, Zwartkop, Grote Gele Kwik, Putter, Kneu, Rietgors, etc.
Dit 'natuureileand' heeft bovendien grote potenties voor dagvlinders.
Het weiland wordt extensief begraasd in samenwerking met een plaatselijke landbouwer. De runderen kunnen gratis grazen in het gebied, maar de landbouwer houdt zich aan afspraken over het aantal runderen, bemesting en een verbod op het gebruik van sproeistoffen.
Moerasgebieden komen in de heuvelachtige Vlaamse Ardennen van nature nauwelijks voor. Daarom is het grote moeras van het Wachtbekken op de Bettelhovebeek niet enkel belangrijk voor waterbeheer, maar ook voor natuurbehoud. In het moerasbosje vlak bij het wachtbekken vind je een tapijt van Watermunt en verschillende zeggesoorten.
Het wachtbekken zelf wordt ingenomen door een typische moerasvegetatie met Grote Lisdodde en Riet, en ertussen dichte pollen van russen, biezen en zeggen, Gele Lis, Grote Kattestaart,etc. Tussen de stevige stengels van de lisdodden zingt regelmatig de Kleine karekiet en broeden de Wilde eenden en Waterhoentjes. Bij zonnig weer zien we verschillende libellesoorten: Grote Keizerlibel, Oeverlibel, Paardenbijter en Heidelibel.
De minst vochtige stukken worden bezet door ruigtekruiden zoals Harig wilgeroosje, Echte koekoeksbloem, Moeraswalstro, Kruipwilg en Watermunt. Op de droge taluds groeien Boerenwormkruid, Margriet, Look-zonder-loak, Fluitekruid, Engelwortel, Bereklauw, Groot Kaasjeskruid, Hondsdraf, Vtesbekje en Slipbladige Ooievaarsbek.
In de Bettelhovebeek, die dwars door het Wachtbekken stroomt, leven tiendoomige stekelbaarsjes, bruine kikkers, vinpootsalamanders en andere salamandersoorten. Blauwe reigers en ijsvogels vangen sommige van die soorten.
Jansveld
Het is ter hoogte van Nederbrakel dat de verschillende bovenlopen van de Zwalm samenvloeien tot de Zwalm. Vanaf die buurt kan je spreken van de middenloop van de Zwalm. Niet helemaal toevallig is er in die buurt een vrij groot drassig gebied onstaan.
De Zwalm ligt net zoals haar bovenlopen binnen reliëfrijk gebied, waardoor het water op verschillende plaatsen samenkomt. Het gebied staat bij hevige regenval dan ook vrij snel onder water.
In het Jansveld zijn de natte ruigtes en de goed ontwikkelde broekbossen erg belangrijk. In de broekbossen vind je in het voorjaar heel wat dotterbloemen. Natuurpunt wil de goed ontwikkelde broekbossen bewaren en waar mogelijk uitbreiden. Daarnaast wordt de ontwikkeling van natte ruigtes gestimuleerd met een gepast beheer en door een aantal populieren in natte hooilanden te verwijderen.
Bruul
Ook hier bepaalt de asymmetrische zwalmvallei en het reliëf het uitzicht van het gebied, net als bij Boterhoek. Anders dan in Boterhoek zijn hier duidelijk meer meersen en natte ruigten aanwezig. Dat zie je ook in de toponiemen 'Zwalmmeers' en 'Bruul'. Dat laatste betekent 'onontgonnen en moerassig stuk land'.
De ijsvogel is een kleurrijke vogel die afhankelijk is van water. Als je goed oplet, kan je hem soms snel over het wateroppervlak van de Zwalm zien scheren of op zijn uitkijkpost zien zitten. Ijvogels duiken in het water om er kleine visjes boven te halen. Hun menu bestaat voornamalijk uit vis.
De grote gele kwikstaart houdt zich graag op in de buurt van water en watermolens. Hij wordt dan ook regelmatig opgemerkt ter hoogte van de Boembekemolen.
Afbeelding
Afbeelding
Verder wandelen in de buurt
Contact
Iets te melden? Zijn er wandelbordjes verdwenen? Heb je iets te melden over een natuurgebied? Bezorg ons je feedback.
Steun Natuurpunt
Doe een gift voor Middenloop Zwalm
BE56 2930 2120 7588
Vermeld 'Middenloop Zwalm' bij je overschrijving
- Giften vanaf €40 zijn fiscaal aftrekbaar
- Jouw gift gaat rechtstreeks naar je gekozen project
Word lid van Natuurpunt
- Bescherm de natuur
- Ontvang de Fiets- en Wandelgids
- Krijg korting bij onze partners
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief