Image
Gierzwaluw - Elwin van der Kolk

Gierzwaluw

Common swift
apus apus
apodidae

De gierzwaluw is geen zangvogel en is in feite dus geen echte zwaluw, hij is meer verwant aan de kolibries uit Amerika. In de zomermaanden laat hij zich opmerken door zijn snelle vliegwerk en typische geluid.

Grootte
17 cm - spanwijdte: 45 cm
Gewicht
46 gram
Levensverwachting

4-6 jaar

Favoriete maaltijd

Op het menu van de gierzwaluw staan allerlei insecten, maar ook spinnen. Deze plukt hij tijdens het vliegen uit de lucht. 

Burgerlijke staat

voor vele jaren op rij trouw aan de partner en de nestplaats

Status
Vrij algemeen
Woonplaats

De gierzwaluw komt voor in heel Europa en delen van Azië. In de winter trekt de vogel richting Afrika, tot in Zuid-Afrika.

Karakter

Leeft tussen de mensen.

Verleiding

Baltsvluchten, soms met nep paringen

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de gierzwaluw?

  • Lichaamslengte van ongeveer zestien centimeter, maar door de zeer lange, sikkelvormige vleugels lijkt hij groter.
  • Een volwassen vogel kan een gemiddelde spanwijdte van 45 centimeter bereiken en weegt ongeveer 45 gram.
  • Donker verenkleed
  • Kin en keel zijn meestal iets lichter van kleur

Gierzwaluwen zijn de luchtacrobaten van het vogelrijk. Ze spenderen hun hele leven in de lucht en jagen op insecten. Ze zijn dan ook perfect aerodynamisch en zijn in staat tot de meest spectaculaire luchtshows. Gierzwaluwen hebben hele korte pootjes.

Gierzwaluw - Elwin van der Kolk

Het geluid van de gierzwaluw

De ijzige schreeuw ‘wiiiiiiiizzzzzzz’ van gierzwaluwen door de straat, meestal midden in de stad, kan je horen op warme zomeravonden  Doorgaans roepen mannetjes en vrouwtjes in duet, het vrouwtje roept iets hoger.

Audio file
Beluister hier

Hoe leeft de gierzwaluw

Wat eet de gierzwaluw?

Op het menu van de gierzwaluw staan allerlei insecten, maar ook spinnen. Deze plukt hij tijdens het vliegen uit de lucht. Bij onweersbuien gaan gierzwaluwen tijdens het broedseizoen soms op jacht tot meer dan 100 kilometers weg van het nest.

Afbeelding
Gierzwaluw - waarnemingen.be - Marc Van Daele 3
waarnemingen.be - Marc Van Daele
Afbeelding
Gierzwaluw - waarnemingen.be - Marc Van Daele
waarnemingen.be - Marc Van Daele

Hoe plant de gierzwaluw zich voort?

De gierzwaluw paart in de lucht. Het nest maken ze in donkere holten van allerlei gebouwen. Het is een slordig samenraapsel van materiaal dat hij uit de lucht plukt. Dat plakt hij bijeen met speeksel. Het gebeurt zelfs dat hij in het nest een verdroogd, dood jong van een vorig broedseizoen verwerkt. Tegenwoordig worden steeds vaker nestkasten als broedplaats gebruikt. Het broedseizoen loopt van mei tot juni. Beide ouders houden de eieren om de beurt warm.

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • De gierzwaluw heeft meer gemeenschappelijk met de exotische kolibrie dan met echte zwaluwen als de boerenzwaluw en de huiszwaluw.
  • De oudste gierzwaluw werd wel 21 jaar, wat heel veel is voor een kleine vogel.
  • De gierzwaluw is een enorm snelle vlieger. In vlucht haalt de vogel een snelheid van wel 120 kilometer per uur. Tijdens een duikmanoeuvre kan dit oplopen tot maar liefst 200 kilometer per uur. Door zijn meesterlijk vliegvermogen kent de soort amper gevaren in de lucht.
  • De gierzwaluw spendeert het leeuwendeel van zijn leven in de lucht. Eten, drinken, paren en zelfs slapen doen ze al vliegend. Enkel voor het broeden komen ze jaarlijks enkele weken aan de grond.
  • Gierzwaluwen slapen met slechts één hersenhelft tegelijk, daardoor kunnen ze half slapend blijven vliegen.
  • De Latijnse naam van het geslacht van de gierzwaluwen, Apus, betekent letterlijk ‘de pootloze’, verwijzend naar hun uitzonderlijk korte pootjes. Met deze pootjes is het voor deze soort dus ook totaal niet verstandig om neer te zitten. Een gierzwaluw die gaat zitten op de grond kan zich zelfs niet terug afstoten om weer te vertrekken. In de lucht blijven is dus de boodschap. Vertrekken uit het nest kan dan weer wel, omdat ze zich letterlijk uit de broedopening kunnen laten vallen.

Waar vind je de gierzwaluw?

De gierzwaluw voelt zich prima thuis tussen de mensen en heeft in het verleden zijn natuurlijke nestplaatsen (oude, holle bomen en spleten in rotsen) achtergelaten om zich in huizen en andere gebouwen te vestigen. In de zomer zal je de gierzwaluw dus zeker al eens hebben zien rondvliegen of horen roepen.
In de winter legt de gierzwaluw duizenden kilometers af en bereikt hij soms zelfs Zuid-Afrika.

> Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Kom deze soort veel voor

Boven elke grotere stad vliegt elke zomer wel een groep gierzwaluwen, maar de aantallen lijken de laatste decennia wel af te nemen.

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Help de gierzwaluw

Wat kan jij doen?

  • Nieuwbouw en renovatie zorgt ervoor dat er in Vlaanderen steeds meer nestplaatsen verloren gaan. Een klein spleetje tussen dak en dakgoot kan bijvoorbeeld al genoeg zijn. Probeer oude huizen dus zo goed mogelijk te bewaren en stel verbouwingswerken uit tot na het broedseizoen.
  • Ook een gierzwaluwenkast hangen behoort tot de mogelijkheden. Hier maken ze heel dankbaar gebruik van.
  • Gooi een gierzwaluw die op de grond zit nooit in de lucht! Dit volksverhaal is ontstaan uit het gegeven dat gierzwaluwen niet op eigen kracht van de grond kunnen opstijgen, wat klopt, maar vaak betreft het hier jonge of verzwakte vogels. Een geworpen gierzwaluw zou dus waarschijnlijk weer neerstorten. Houd de vogel in plaats hiervan gewoon in de hoogte op je handpalm. Als de gierzwaluw klaar is om te vliegen zal hij zich gewoon laten vallen en zo vliegend vertrekken. Blijft de vogels zitten op je hand, dan is er waarschijnlijk iets aan de hand en breng je deze vogel best bij bij het dichtstbijzijnde Vogelopvangcentrum.
     

Wat doet Natuurpunt?

De Gierzwaluwenwerkgroep volgt de status van onze gierzwaluwen op de voet. 
Bovendien wil de werkgroep weten waar in Vlaanderen de gierzwaluw nog nestelt. Meld de gierzwaluwen in jouw buurt bij het meldpunt van de Gierzwaluwenwerkgroep.

Icon
Icoon - Vogelhut

Start tijdig met het voederen van de vogels in je tuin

Vanaf de herfst zoeken vogels actief naar een voedselplek voor de winter. Door je voedertafel dan al te vullen, weten ze dat ze in de winter in jouw tuin terecht kunnen.
Wanneer het echt koud wordt, kan je vetbollen en pindaslingers aanbieden.

Hoe voeder je tuinvogels, en wie eet wat?

Activiteiten