Image
Sperwer - Elwin van der Kolk

Sperwer

Eurasian Sparrowhawk
Accipiter nisus
Accipitridae (Havikachtigen)

De sperwer is een kleine, schuwe roofvogel die vaak uit het niets opduikt en een supersnelle aanval uitvoert op de vogels op en rond je voedertafel.

 

 

Grootte
29 – 41 cm- spanwijdte: 60-75 cm
Gewicht
220 gr
Levensverwachting

7 - 12 jaar oud (maar gemiddeld slechts 2)

 

 

Favoriete maaltijd

Vooral kleine vogels. Enkel (zang)vogel(tje)s staan op zijn menu: huismus, vink, merel, spreeuw en mees.

 

Burgerlijke staat

monogaam tijdens het broedseizoen

 

Status
Vrij algemeen
Woonplaats

bossen, bosranden, open landschappen, heidevelden, stadsparken en tuinen met voldoende dekking

 

Karakter

territoriaal

 

Verleiding

baltsvluchten en roepen

Hoe herken je de sperwer?

  • kleine roofvogel met vrij korte, afgeronde vleugels en lange staart
  • leigrijze bovendelen, vaak met enkele witte veren in nek en op mantel
  • bandering op onderzijde roestrood bij mannetjes, bruingrijs bij vrouwtjes
  • mannetje is kleiner dan vrouwtje
  • vliegt bij verrassingsaanvallen op vogels vaak laag over de grond
  • Kenmerkende vlucht: paar keer snel slaan met de vleugels en dan glijden. Schroeft ook op thermiek.

Kleine roofvogel. Licht van onderen, grijs van boven met breed gebandeerde staart. Altijd gebandeerd op de onderzijde (ook jonge sperwers). Tamelijk korte, brede vleugels en lange staart met scherpe hoeken. Kop steekt niet ver uit. Lange en dunne gele poten en tenen. Opvallend is de gele iris en de dunne maar krachtige, gele poten.

Sperwer - Elwin van der Kolk
Sperwer - Elwin van der Kolk
Sperwer - Elwin van der Kolk
Sperwer - Elwin van der Kolk
Sperwer - Elwin van der Kolk
Sperwer - Elwin van der Kolk
Sperwer - Elwin van der Kolk

Het geluid van de sperwer

De sperwer heeft een scherpe, klagende roep die lijkt op "kie-kee-kee" of "kwee-kwee-kwee". Deze roep wordt vaak herhaald en is meestal te horen wanneer de vogel in de buurt is. Het mannetje en vrouwtje hebben vergelijkbare roepen, maar de roep van het mannetje is meestal iets hoger dan die van het vrouwtje.

Audio file
Beluister hier
Audio file
Beluister hier

Hoe leeft de sperwer

Wat eet de sperwer?

De sperwer eet bijna uitsluitend kleine vogels. Mannetjes gaan vooral voor vinken, mussen, mezen en gorzen, vrouwtjes hebben een voorkeur voor lijsters, spreeuwen en duiven. Naast vogels kunnen sperwers ook kleine zoogdieren, zoals muizen en konijnen, vangen.
Prooien worden doorgans verschalkt door een verrassingsaanval. Ze staan bekend om hun snelle en wendbare vlucht, wat hen in staat stelt om hun prooi in de lucht te achtervolgen en te vangen.

Afbeelding
Sperwer - waarnemingen.be - Rachel Poppe-Delmelle
waarnemingen.be - Rachel Poppe-Delmelle
Afbeelding
Sperwer - juveniel - waarnemingen.be - Korandoke
waarnemingen.be - Korandoke

Hoe plant de sperwer zich voort?

Sperwers zijn monogaam, ze kiezen een partner voor het leven. De sperwer broedt bij voorkeur in naaldhout, hoog in de kruin. Ze bouwen samen elk jaar een nieuw nest vanaf eind april. Meestal vier of vijf eieren worden gelegd die het vrouwtje gedurende ongeveer 30 dagen bebroedt. Tijdens deze periode brengt het mannetje voedsel naar het vrouwtje. Wanneer de eieren uitkomen, zal het mannetje ook de jongen voeden. De jongen blijven ongeveer 30 tot 40 dagen in het nest voordat ze beginnen te vliegen. Na het uitvliegen blijven de jongen nog een tijdje bij hun ouders voordat ze zelfstandig worden.

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • De toename van de sperwer zorgt voor een sterk toegenomen onveiligheidsgevoel bij kleine zangvogels. Die proberen het risico om door een sperwer te worden verschalkt te minimaliseren door risicovolle plaatsen te vermijden. De huismus is hiervan een goed voorbeeld. Die komt nu vooral nog voor in tuinen waar een dichte haag snel dekking biedt tegen jagende sperwers. Ook een dichte hulststruik kan een ideale schuilplaats zijn. Bebouwing zonder voldoende dekking in de buurt is meestal huismusloos.
  • In 1934 loofde de Belgische Duivenbond in totaal nog voor 60.010 BEF aan premies uit voor 12.002 paar sperwerpoten. Tussen 1951 en 1964 werden in België 106.521 roofvogels gedood (en geregistreerd), bijna 8000 per jaar. Vanaf 1952 betaalde de Belgische Duivenbond een premie uit van 40 BEF voor elk paar poten van een sperwer, havik, torenvalk of rode wouw. De poten dienden tot op de dij te worden afgesneden om op basis van veerresten de soortdeterminatie te vergemakkelijken. Pas bij Koninklijk Besluit van 10 oktober 1966 werden alle in België voorkomende roofvogels wettelijk beschermd.
  • Vroeger werd gedacht dat de koekoek na het broedseizoen in een sperwer veranderde. In het voorjaar veranderde de sperwer dan weer in een koekoek. Met die aanname probeerde men te verklaren waarom de koekoek in ons land enkel in het broedseizoen werd gezien. Dat de soort in werkelijkheid vanaf augustus wegtrok om de winter door te brengen bezuiden de evenaar, werd pas veel later ontdekt.
  • Enkele dialectnamen van de sperwer zijn stekvogel, klamper, duivendief en mussenpakker.
  • Sperwers zijn in staat om snelheden te halen tot 50 km/uur en kunnen kortstondig snelheden van meer dan 100 km/uur bereiken tijdens hun aanval op prooi.

 

Waar vind je de sperwer?

De sperwer is een bosrandvogel. Hij verkiest kleinschalige landschappen met voldoende (naald)bos om in te broeden maar jagen doet hij vaker in iets meer open landschappen met voldoende dekking (struiken, houtkanten). Vooral in de winter duiken ze meer en meer op in stadsparken en tuinen.
De sperwer is een schuwe vogel, maar in de winter duikt hij vaak op in tuinen in een poging om een kleine vogel mee te grissen op de voederplek. Wanneer je op de voederplek plots de vogels in alle richtingen ziet wegschieten, is de kans groot dat er net een sperwer door je tuin schoot. Wanneer die een zangvogel te pakken krijgt, zal hij die soms in de buurt plukken. Zo’n plukplaats (hoopje losgerukte veren) verraadt dat er een sperwer aan het werk is geweest.

> Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Kom deze soort veel voor

De sperwer komt algemeen voor

Natuurgebieden

Alle natuurgebieden
Icon
Icoon - Vogelhut

Start tijdig met het voederen van de vogels in je tuin

Vanaf de herfst zoeken vogels actief naar een voedselplek voor de winter. Door je voedertafel dan al te vullen, weten ze dat ze in de winter in jouw tuin terecht kunnen.
Wanneer het echt koud wordt, kan je vetbollen en pindaslingers aanbieden.

Hoe voeder je tuinvogels, en wie eet wat?

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Help de sperwer

Wat kan jij doen?

Sperwers spelen op de verrassing: ze duiken vaak op uit het niets en schieten de tuin in richting voederplek. Er ontstaat grote paniek en in een razendsnelle achtervolging pogen ze een kleine zangvogel weg te grissen. De focus op hun vliegend voedsel is dan zo groot, dat ze niet zelden op volle snelheid tegen een raam knallen. Ramen vormen een onzichtbare hindernis.
Vogelbescherming Vlaanderen maakte een balans op van 6.486 (nog levende) raamslachtoffers die in de periode 2000 - 2008 werden aangemeld bij de erkende opvangcentra voor vogels en wilde dieren (VOC’s). Na de merel (972 ex.) stond de sperwer (504 ex.) op nummer twee.
Raamslachtoffers kunnen worden vermeden door het raam meer zichtbaar en ondoorvliegbaar te maken. Een (parel)gordijn zal het aantal aanvliegingen drastisch verlagen. Op zich maakt het niet uit wat je net voor of achter het raam hangt of plaatst: alles (opgehangen strandballen, de was, kamerplanten …) draagt ertoe bij dat het raam minder gemakkelijk een deel zal uitmaken van de vliegroute van vogels. In de handel zijn zelfklevende roofvogelsilhouetten beschikbaar die je op het raam kan aanbrengen.
Vogels worden niet afgeschrikt door het roofvogelsilhouet zelf (ze zijn onverschillig t.o.v. het beeld van een onbeweeglijke roofvogel) maar de stickers maken het raam zichtbaar. Bij gewone, doorzichtige ramen, wordt de sticker best aan de binnenzijde aangebracht zodat ze niet onderhevig zijn aan de weersinvloeden. Bij spiegelglas of donkere ruiten moeten de silhouetten op de buitenzijde worden gekleefd.

Wat doet Natuurpunt?

 

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android

Activiteiten