Een gezonde geest in een gezonde natuur

Zoek jij deze zomer de natuur op? Gelijk heb je! Natuur brengt rust en ontspant. Het doet wat met ons hoofd en ons lijf. Maar jammer genoeg moeten we het vaak ver gaan zoeken. Zou het niet geweldig zijn als er natuur te vinden was vlak bij je thuis, vlak bij je werk en daar tussenin? En wat als de speelplaats van je kinderen een echt natuurgebied was in plaats van een gebetonneerde vlakte?

Uit Natuur.blad Zomer 2019 - Tekst: Anke Geeraerts

Natuur houdt ons gezond

Een dag vol stress. Van vergadering, naar een volgende vergadering, naar… nog een vergadering. En dan plots, sta je op een wandelpad in het midden van de vallei van de Zwarte Beek, een langgerekt natuurgebied tussen Koersel en Beringen. Krekels tsjirpen. De zon straalt op je gezicht. Blauwborst en grasmus zingen fenomenale melodieën op de achtergrond. Op de voorgrond strekt zich een bloementapijt uit. Spontaan begin je te glimlachen. De druk valt van je schouders.

Steeds meer studies tonen aan wat ons buikgevoel ons vertelt: natuur is heilzaam. Meer wandelen in de natuur vermindert stress op het werk. Onderzoekers van de Universiteit van Hasselt lieten 45 werknemers van de Provincie drie weken lang natuuractiviteiten combineren met hun werktaken. Wat bleek? Na die 3 weken daalde de burnout-score met 15,25% ten opzichte van de meting aan het begin van de studie. Ook verwerkten de deelnemers significant beter nieuwe informatie en reageerden ze sneller.

Natuur lijkt niet enkel een impact te hebben op ons psychisch welzijn maar ook op onze fysieke gezondheid. Dr. Chris van Tulleken verkent op BBC hoe we zonder medicatie kunnen leven in de serie ‘The Doctor who gave up drugs’. Hij begeleidt patiënten, vaak verslaafd aan slaapmiddelen en pijnstillers, naar een medicijnvrij leven door schijnbaar eenvoudige wijzigingen in hun levenswijze. Dagelijks 30 minuten zwemmen in een zwemvijver. Dagelijks 30 minuten wandelen in de natuur. Het werkt verrassend goed.

Investeren in natuur is investeren in onze gezondheid

10 procent meer natuur in de woonomgeving zou overeenkomen met een besparing van 214 euro per inwoner voor de sociale zekerheid. Meer natuur nabij de woning zorgt ervoor dat bewoners zich beter gaan voelen en meer gaan bewegen. Kinderen in natuurlijke woonomgevingen spelen 15% meer buiten en jongens die meer buitenspelen hebben een lagere kans om obesitas te krijgen.

Essentieel voor een dagelijks natuurbad is dat er voldoende gezonde natuur in je buurt te vinden is. Het is in robuuste en gezonde natuurgebieden dat je rust en stilte kan vinden, veeleer dan in een snipper naast de autostrade.

Natuur in Vlaanderen is zeer versnipperd en buitengewoon schaars. Om effectief gebruikt te worden, moet natuur binnen een straal van 1-3 km liggen. Ondanks de groennormen, Vlaamse richtlijnen voor de hoeveelheid natuur per inwoner, vinden 3 miljoen Vlamingen géén natuur op wandelafstand van hun woning. Daarnaast blijkt het groen bijzonder slecht verdeeld: een West-Vlaming heeft gemiddeld 5 keer minder natuur ter beschikking dan een Limburger en inwoners van steden als Roeselare vinden nauwelijks natuur in hun buurt.

Meer natuur op wandelafstand: wat is daarvoor nodig?

Om meer natuur op wandelafstand te krijgen, zouden we de groennormen verplicht moeten maken. Minstens 20 vierkante meter publiek toegankelijk groen, per inwoner en op wijkniveau is een norm die in het buitenland vaak gehanteerd wordt. Dat kan bij ons ook.

Maar er is meer nodig. Door natuur een plaats te geven in de gezondheidsdoelstellingen van Vlaanderen ontstaat er een basis om structureel samen te werken. Natuur is een preventieve gezondheidsdoelstelling die een randvoorwaarde vormt voor een gezonde leefomgeving en levensstijl. Zo kan je via het gezondheidsbudget extra natuur creëren en nieuwe samenwerkingen tussen natuur- en gezondheidspartners opzetten en belonen.

Groene wachtkamers wachten niet op het beleid

Maar we hoeven niet te wachten op het beleid. Ziekenhuizen erkennen nu al het belang van natuur voor de gezondheid en nemen zelf een voortrekkersrol. Voor mensen die een beroerte hadden, is bewegen in de natuur een belangrijk advies. Samen met Natuurpunt maakte het AZ Groeninge in Kortrijk een brochure op met concrete tips hoe je als patiënt of familielid maximaal kan profiteren van de natuur om aan je gezondheid te werken. Het AZ Sint-Lucas in Brugge stuurt de mensen dan weer naar een wachtkamer in de natuur. Patiënten die lang moeten wachten voor een afspraak, kunnen zo een luchtje scheppen in de natuur. Veel beter en rustgevender dan een drukke wachtzaal.

Een goede samenwerking tussen overheid, natuurverenigingen, jeugdsector en andere middenveldorganisaties brengt dit allemaal binnen handbereik. Afgelopen lente ging het Netwerk Natuur en Gezondheid van start. Natuurpunt trok mee aan de kar. 40 partners uit verschillende sectoren, zoals CM (mutualiteit), Domus Medica (huisartsen), het Steunpunt Geestelijke Gezondheid en tal van onderzoeksinstellingen, overheden en middenveldorganisaties stappen mee in dit verhaal. Wie weet rijden je kinderen ooit via een lang lint van natuur veilig naar school en zitten we binnenkort tussen oude eiken te wachten op de tandarts.