MENU

De vos (Vulpes vulpes)

De vos is wellicht het dier waarrond in Vlaanderen de meeste controverse bestaat. Last of lust? Levend of dood? Geliefd of gehaat? Uitgezet of wild?

De vos in Vlaanderen, terug van weggeweest

De vos (Vulpes vulpes) is lid van de hondachtigen. De vos is een van de grootste roofdieren die nog vrij in de Benelux voorkomen. Hij is niet veel groter dan een flinke kat, hoewel hij door zijn lange vacht en dikke staart vooral 's winters bedrieglijk groot lijkt. De vos heeft sterk ontwikkelde oren en neus maar ziet minder scherp.

De vossenvacht is over het algemeen roodbruin, maar kan ook beige tot helderrood zijn, of zilverkleurig tot zwart (vooral in de bergen). Ook albino's komen voor. De vos heeft een slanke snuit en puntige rechtopstaande oren. Hij heeft een kop-romplengte van 56 tot 78 centimeter met een staart van 34 tot 49 centimeter. Hij weegt 3,5 tot 10 kilogram. Mannetjes zijn over het algemeen groter dan vrouwtjes. Ze kunnen gemiddeld zo'n 12 jaar worden. 

Vossen jagen alleen, meestal 's nachts en in de schemering, maar in onverstoorde gebieden jaagt hij liever overdag. De vos is een opportunist: hij eet bijna alles. Hij kan hard rennen, tot zestig kilometer per uur, alhoewel zes tot dertien kilometer per uur de normale snelheid is.

Het leefgebied van de vos breidde de laatste decennia gevoelig uit. Door hun groot aanpassingsvermogen en de relatief grote oppervlakte van hun territoria, laten ze zich regelmatig opmerken in onze buurt. 

Hoe plant de vos zich voort?

De paartijd (ranstijd) loopt van december tot februari, met een piek in januari. Na een draagtijd van zeven à acht weken worden de jongen geworpen (meestal vier à vijf). Enkele weken na de geboorte verhuist de moeder haar jongen vaak naar een ander, groter hol. Het mannetje verblijft niet bij het vrouwtje en de jongen in het hol maar brengt wel voedsel aan voor haar en de jongen. Vossen leven territoriaal in kleine (familie)groepjes. Een territorium wordt bezet door één dominant mannetje (rekel) en één dominant vrouwtje (moer), soms aangevuld door een tweede of derde wijfje. Die extra wijfjes of tantes brengen zelf geen nest groot maar brengen wel voedsel aan voor de jongen van het dominante vrouwtje.

Wat eet de vos?

De vos is een uitgesproken alleseter en voedselopportunist. Hij eet knaagdieren (in Vlaanderen vooral bruine ratten), vogels en wilde konijnen, insecten (kevers, sprinkhanen en rupsen), regenwormen, eieren, aas (verkeersslachtoffers) en afval. In de zomer en de herfst maken bosvruchten en valfruit (kersen, pruimen …) een belangrijk deel van het menu uit. Wanneer er veel voedsel ter beschikking is, wordt een deel begraven. De verstopte voedselvoorraad kunnen ze (nog maanden later) op geur en herinnering terugvinden.

Hoe herken je een vos? 

  • roodbruine rug en flanken
  • keel en buik wit, (soms) grijs of (zelden) bijna zwart
  • lange, rosbruine pluimstaart (vaak met witte eindpunt, soms zwarte punt)
  • puntige, opstaande oren, achterzijde zwart
  • lengte zonder staart ca. 67 cm (staartlengte tot 50 cm)

Weetjes over de vos

  • 80% van de vossen sterft in het eerste levensjaar, vooral door jacht, verkeer en stroperij. In het wild worden vossen maximaal 12 jaar.
  • De vos heeft aan beide kanten van de staart geurklieren. Eén paar zit vlak boven de anus, een ander boven op de staart. De afscheiding van die laatste klier zou de geur van viooltjes hebben en wordt daarom de vioolklier genoemd.
  • De vos speelt de hoofdrol in tal van verhalen. Het bekendste is ongetwijfeld het middeleeuwse epos Reinaart de vos. Maar de vos toont ook zijn sluwheid in de fabel ‘De raaf en de vos’ van Jean de La Fontaine en in het boek ‘De fantastische meneer vos’ van Roald Dahl. In televisieprogramma’s en in tekenfilms voert de vos eveneens zijn listige kunstjes op. Denk maar aan Lowieke uit de Fabeltjeskrant of Robin Hood.

Hoe overlast met de vos vermijden?

De vos is allicht één van de meest besproken roofdieren. Het is een opportunist in zijn voedselkeuze, een alleseter, die bij gelegenheid ook pluimvee op het menu heeft staan. Zijn alle vossen dan kippendieven? Niet noodzakelijk. Maar wie de kat bij de melk - of de vos bij de kippen - zet, vraagt om problemen: geen vos zal aan die verleiding weerstaan. De paniekreactie van het pluimvee op de aanwezigheid van een vos in het hok, zorgt ervoor dat de vos meer dieren doodt dan noodzakelijk omdat zijn jachtinstinct wordt aangewakkerd, tot de rust weerkeert. Dit fenomeen wordt ‘surplus killing’ genoemd en heeft de vos heel wat negatieve publiciteit opgeleverd. Toch is er ook in een dicht bevolkt Vlaanderen - waar bijna in elk vossenterritorium wel een kippenhok staat - plaats voor de vos. De zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt reikt alvast een aantal efficiënte oplossingen aan.

Wat kan jij doen voor de vos?

Vind je een doodgereden vos, voer dan de exacte locatie in op www.dierenonderdewielen.be. Natuurpunt wil de zwarte punten op de Vlaamse wegen nauwkeurig in kaart brengen en wil samen met de bevoegde overheden zoeken naar efficiënte oplossingen (bv. bouw van ‘eekhoornbruggen).

Lees verder

Natuurpunt en de vos

Meer weten?

 

  • veldgidsKoop dit boek in de Natuurpunt Winkel: Veldgids Europese Zoogdieren: Een praktische zoogdierengids voor in het veld en een compleet naslagwerk: niet eerder werden alle zoogdieren van Europa en hun sporen zo fraai en overzichtelijk in één natuurgids bijeengebracht. Inclusief soorten die nieuw zijn voor Europa, zoals de Levantmol en de steppebaardvleermuis.

    Koop dit boek nu online
  • Koop het boek Zoogdieren in Vlaanderen. Ecologie en verspreiding van 1987 tot 2002 (Verkem S., De Maeseneer J., Vandendriessche B., Verbeylen G. & Yskout S., 2003. Natuurpunt Studie & JNM-Zoogdierenwerkgroep, Mechelen & Gent)
TOP