Koekoek

De koekoek eet bijna uitsluitend insecten. Vooral harige of fel gekleurde rupsen (die door andere vogels worden gemeden) staan bij de koekoek op het menu. Het rupsendieet wordt aangevuld met kevers, krekels, sprinkhanen, oorwormen en libellen.

Waar leeft de koekoek?

• De koekoek komt vooral voor in bossen, heide en moerasgebieden. Relatief open terrein met enkele hoge uitkijkposten - vanwaar ze speuren naar nesten van waardvogels - genieten de voorkeur. 
• Verspreidingskaart van de koekoek

Hoe plant de koekoek zich voort?

De koekoek legt zijn ei in het nest van een waardvogel, die het ei uitbroedt. Elk koekoeksvrouwtje is gespecialiseerd in het nabootsen van de eieren van één specifieke soort(groep). Er zijn dus heggenmuskoekoeken, karekietkoekoeken, kwikstaartkoekoeken, … Per broedseizoen legt een koekoekswijfje 1 tot 25 eieren, maar in elk nest wordt normaal slechts één ei gedropt. Voor het vrouwtje haar ei legt, eet ze doorgaans één of twee eieren van de waardvogel op.

Hoe krijg je de koekoek te zien?

De koekoek verraadt zijn aanwezigheid steeds door zijn verdragende zang. Zit bij het roepen vaak op opvallende plek: speur dus zeker weidepaaltjes, prikkeldraden, de uitstekende takken van dode bomen, struik- en boomtoppen af. De koekoek reageert ook vrij goed op zijn nagebootst gezang, waardoor deze vogel zich redelijk gemakkelijk laat lokken.

Weetjes over de koekoek

• De voornaamste waardvogels in België zijn heggenmus, kleine karekiet, bosrietzanger, roodborst, gele kwikstaart en rietzanger. In totaal zijn er in Europa meer dan 100 verschillende waardvogelsoorten bekend. Slechts 45 soorten bleken succesvol in het grootbrengen van een jonge koekoek. In 10% - 30%  van de gevallen wordt een geparasiteerd nest door de waardvogel opgegeven.
• Tijdens het broedseizoen van 2011 werden in Engeland vijf mannetjes Koekoek voorzien van een satellietzender. Hierdoor konden hun vliegbewegingen zeer gedetailleerd worden opgevolgd. Eén van de meest intrigerende bevindingen bleek dat Koekoeken ongekend vroeg van de broedplaatsen vertrokken. Een eerste exemplaar begon de trek richting zuid al begin juni. Eind juni zaten drie van de vijf gezenderde vogels al in Zuid-Europa, op weg naar Afrika. De vijf volgden totaal verschillende routes. Twee vlogen via Spanje en West-Afrika, drie gingen via Italië en Centraal-Afrika. Uiteindelijk overwinterden ze allemaal niet zo gek ver van elkaar in de woudgordel in Congo, terwijl ze onderweg tot 3600 km van elkaar gescheiden waren.
• Een gebruik dat over gans Europa verspreid is en tot ver in de tijd terug gaat, is het bevragen van de koekoek naar de leeftijd die men zal bereiken. Dit gebruik vindt bv. zijn literaire neerslag in Van den Vos Reynaerde (13de eeuw). Wanneer er ergens een koekoek zong, dan wonden jongens en meisjes zich een bloemenkrans om het hoofd en riepen ze ‘Trouwe knecht, zeg mij recht, zeg mij waar, hoeveel jaar, zal ik nog dat kransje dragen?’.
• Vroeger werd gedacht dat de koekoek na het broedseizoen in een sperwer veranderde. In het voorjaar veranderde de sperwer dan weer in een koekoek. Met die aanname probeerde men te verklaren waarom de koekoek in ons land enkel in het broedseizoen werd gezien. Dat de soort in werkelijkheid vanaf augustus wegtrok om de winter door te brengen bezuiden de evenaar, werd pas veel later ontdekt.
• De koekoek lijkt door zijn dwarsgestreepte borst behoorlijk goed op een sperwer. Door die gelijkenis kan een koekoek makkelijker nesten vinden. Aan de intensiteit van de paniekreacties bij mogelijke waardvogels - die denken dat er een voor hen gevaarlijke sperwer aan komt vliegen wanneer ze een sterk op de sperwer gelijkende koekoek zien- kan de koekoek afleiden hoe dicht hij bij het nest is van een potentiële waardvogel (waarin hij zijn ei wil leggen).

Natuurpunt en de koekoek

Natuurpunt organiseert elk voorjaar vele vroegochtendwandelingen. Deze tochten zijn ideaal om vertrouwd te geraken met de geluiden van zangvogels. De koekoek is uiteraard één van de gemakkelijkste soorten maar zelfs de koekoek kan vocaal verrassend uit de hoek komen. Weet jij bv. hoe een koekoeksvrouwtje roept? Benieuwd? Hoe dan onze activiteitenkalender in de gaten en sluit je aan bij één van de vele lentewandelingen.

Meer weten?

ANWB Vogelgids van Europa
Deze editie van de ANWB Vogelgids van Europa beschrijft:

• Ruim 900 vogelsoorten in Europa, inclusief Noord-Afrika
• Gedetailleerde informatie over habitat, verspreidingsgebied, voorkomen in Nederland en België, herkenning en geluid
• Kaartjes over broed- en wintergebieden en trekroutes
• Van iedere soort alle gegevens overzichtelijk gerangschikt op één tekstpagina tegenover de afbeeldingen
• Nauwkeurige kaarten geven de trekroutes en broed- en wintergebieden weer
• De gids bevat een register van vogelnamen in het Nederlands, Latijns en Engels.
• Meer dan 4000 tekeningen in kleur

Koop online