Ooievaar

Wat eet de ooievaar?

Ooievaars hebben een erg gevarieerd menu, dat voornamelijk bestaat uit slakken, regenwormen en grote insecten. Maar ook hagedissen, slangen, kikkers, padden en muizen zijn gesmaakte hapjes. Wanneer ze naar Afrika trekken om er te overwinteren, zijn sprinkhanen hun favoriete kostje. Sprinkhaanplagen trekken soms 50 000 tot 100 000 ooievaars aan.

Waar leeft de ooievaar?

• De ooievaar is van nature een trekvogel. Hun hoofdvoedsel, regenwormen en insecten, is hier in België in de winter niet aanwezig, dus trekken ze in de late zomer naar Afrika. Een enkele  blijft hier om te overwinteren, meestal gaat het dan om projectvogels die (nog) geen trekdrang ontwikkelden. De vogels vertoeven vooral in open terreinen, met talrijke hoge bomen. In de broedgebieden kan je ze vooral terugvinden bij graslanden, steppen, moerassen en akkers. In Afrika vind je ze vaker in droge gebieden terug. Streken die erg vochtig en koud zijn, worden gemeden.
• Verspreidingskaart van de ooievaar

Hoe plant de ooievaar zich voort?

Ooievaars zijn pas op hun derde levensjaar geslachtsrijp. De nesten worden op gemakkelijk bereikbare plaatsen gebouwd, waar ze een wijds uitzicht hebben over de omgeving. Geschikte plaatsen zijn boomtoppen, dakranden en schoorstenen. Tegenwoordig worden ook elektriciteitspalen meer en meer aangewend als nestplaats. Het nest wordt opgebouwd uit grote takken en twijgen, aan de binnenkant bekleed met graszoden en ander mals plantenmateriaal. Een nest heeft een gemiddelde diameter van 1,5 meter en het wordt elk jaar verstevigd en vergroot.

Ooievaars zijn vrij trouwe partners, vele jaren na elkaar worden dezelfde koppeltjes gevormd. Gewoonlijk arriveert het mannetje vroeger in het broedgebied dan het vrouwtje. Wanneer het vrouwtje te lang op zich laat wachten, gebeurt het dat hij een ander vrouwtje aanvaardt. Indien het eerste vrouwtje toch nog opdaagt, eist ze meestal na veel geruzie haar partner en haar nest gewoon weer op.

Wanneer het nest en de partner vastliggen, wordt er gebroed. Er worden 3 tot 5 eieren gelegd, die op zo’n 33 dagen worden uitgebroed. Vaak komen de eieren, met tussenpozen van 1 tot 2 dagen uit. Dit leidt tot een aanzienlijk grootteverschil tussen het oudste en het jongste kuiken. Bij voedselschaarste zal enkel het grootste en sterkste kuiken overleven. Na 2 maanden vliegen de jongen uit, de ouders zullen dan nog 2 weken voor hen zorgen.

Hoe krijg je de ooievaar te zien?

Lange tijd is de populatie in het westen van Europa en in Vlaanderen achteruit gegaan. Deze achteruitgang in Vlaanderen, was vooral te wijten aan het verlies van leef- en broedgebied. De vochtige graslanden, waar de ooievaar graag vertoeft, werden voor de moderne landbouw drooggelegd. Zo nam de hoeveelheid van en de variatie aan insecten enorm af. In Planckendael en in het Zwin wordt er alles aan gedaan om broedgebied te voorzien voor de ooievaars. Thans worden (vooral tijdens de najaarstrek) terug massaal veel ooievaars gezien. De grootste groepen die in België werden waargenomen, telden meer dan 260 vogels.

 Weetjes over de ooievaar

• Vroeger en lokaal nu nog gelooft men dat de ooievaar een geluksbrenger is. Het huis waarop deze vogel zijn nest bouwt, is gezegend.
• Een ooievaarsnest kan soms 2,5 meter hoog worden en tot 2 ton zwaar worden.
• Ouders vervoeren ook water voor hun jongen. Wanneer de dorstige jongen op de krop van de ouder pikt, zal die water uitspuwen.
• Ooievaars ‘klepperen’, waarbij ze de snavelhelften heel snel tegen elkaar slaan. Ze bewegen hierbij hun kop eerst laag naar voor, waarna ze de kop helemaal tot op de rug bewegen. Partners begroeten elkaar vaak op deze manier wanneer ze op het nest landen.
• Ooievaars staan vaak op één poot, dit doen ze om de temperatuur te regelen. Als het erg koud is, verliezen ze namelijk veel warmte via  hun lange poten. Om die warm te houden, steken ze 1 poot in hun veren weg.
• Tijdens de trek vermijden ooievaars grote wateroppervlakten. Dit doen ze omdat er overdag geen thermiek boven het water is, ooievaars maken gebruik van deze thermiek om tijdens hun lange tocht zoveel mogelijk te zweven om energie te besparen. Ze wachten meestal tot de grond voldoende is opgewarmd en er thermiekbellen ontstaan, vooraleer ze opstijgen.
• Met gunstige weersomstandigheden, kunnen ooievaars 7 tot 8 uur vliegen per dag. Zo kunnen ze een maximale afstand van 500 kilometer afleggen.

Wat kan jij doen voor de ooievaar?

Om de ooievaar te beschermen, moeten we ernaar streven om het leef- en broedgebied van de vogel zo goed mogelijk te beschermen en te behouden. Vooral valleigebieden met typische gras- en hooilanden (en dus geschikt voedsel) zijn belangrijk.