Dodelijke salamanderziekte slaat opnieuw toe (in Sprimont)

Een Bsal-infectie veroorzaakt chytridiomycose, een aandoening die de voorbije decennia al heeft geleid tot een ernstige achteruitgang van amfibieënpopulaties wereldwijd. Bij salamanders zorgt dit voor oppervlakkige tot diepe huidzweren over het hele lichaam, verlies van eetlust, een afwijkend gedrag, vaak gevolgd door sterfte. Bsal vormt dan ook een ernstige bedreiging voor o.a. de vuursalamander, de enige landsalamander die in ons land voorkomt. Maar ook zeldzame soorten watersalamanders zoals de kamsalamander kunnen door de schimmel worden aangetast.

Preventieve acties om de verdere verspreiding van deze schimmel te voorkomen zijn dan ook erg belangrijk. In België werd Bsal intussen al vastgesteld in Eupen (2013), Robertville (2014), Luik (2015) Dinant (2016) en Olne (2020). De laatste melding dateerde van 2020, maar begin dit jaar werden opnieuw verschillende dode vuursalamanders aangetroffen in Sprimont (Luik) die allemaal positief testten positief op Bsal.

Aanwezigheid van Bsal bij watersalamanders in de regio Olne

De regio rond de uitbraken van Olne en Eupen wordt actief opgevolgd. In 2023 werden in totaal 226 stalen (of ‘swabs’) genomen van kamsalamanders, kleine watersalamanders en alpenwatersalamanders. De staalnames gebeurden in 10 verschillende vijvers in de directe omgeving van de eerdere uitbraken. Na analyse van alle swabs bleek dat vier stalen (van kamsalamander (1), alpenwatersalamander (1) en kleine watersalamanders (2)) positief testten voor Bsal. Intussen werden al enkele maatregelen getroffen om de toegankelijkheid van de bemonsterde locaties te beperken. Om na te gaan of deze preventieve maatregelen efficiënt zijn, wordt de monitoring ook in 2024 verder gezet.

Nog meer ellende in Sprimont

In Sprimont was het in januari 2024 opnieuw raak: hier werden zeven dode vuursalamanders gevonden. Ze testten allen positief op Bsal. De uitbraak in Sprimont is de zesde in België en de eerste sinds 2020. Ter info: Sprimont is een buurgemeente van Olne, de plek van de vorige uitbraak. Van zodra de testresultaten bekend waren, werd de toegang tot het besmet gebied in een straal van 1 km rond de plek waar de dode vuursalamanders werden gevonden, beperkt, o.a. door het afsluiten van wandelpaden. De actieve monitoring in de regio zal nog verder opgedreven worden om na te gaan hoe ver deze nieuwe Bsal-haard zich uitstrekt. Voor onderzoekers in de regio geldt een strikt hygiëneprotocol waarbij strenge bioveiligheidsmaatregelen in acht genomen moeten worden om verdere verspreiding van de schimmel te voorkomen. Welke impact deze nieuwe uitbraak al heeft gehad op de lokale populatie van vuursalamanders is momenteel nog niet duidelijk.

Link tussen Olne en Sprimont?

Binnen een salamanderpopulatie verspreidt Bsal zich voornamelijk via direct contact tussen besmette en niet-besmette salamanders. Bsal kan echter ook lang in de omgeving aanwezig blijven, zelfs in afwezigheid van salamanders. Ook kunnen bepaalde amfibieën de schimmel meedragen zonder er zelf ziek van te worden. Deze ‘dragers’ kunnen op hun beurt andere amfibieën die wél gevoelig zijn voor Bsal besmetten. Eens Bsal in een gebied aanwezig is, wordt dan ook verwacht dat de schimmel niet snel uit een geïnfecteerd gebied zal verdwijnen. Hoewel een spreiding vanuit een naastliggend besmet gebied zeker plausibel is, kan ook een nieuwe introductie niet uitgesloten worden.

Oproep aan terrariahouders!

De aanwezigheid van de schimmel bij amfibieën in gevangenschap - al dan niet geïmporteerd vanuit Aziatische landen - vormt een groot risico voor de introductie en verspreiding van Bsal in het wild. Het uitzetten van amfibieën in het wild (bv. in tuinvijvers) moet daarom ook absoluut vermeden worden. Maar de schimmel kan ook via indirect contact (bv. met de inhoud van een terrarium) onze inheemse salamanders bereiken. Amfibieën in terraria zijn dus best vrij van de infectie. Terrariumhouders worden dan ook ten stelligste aangeraden om de amfibieën die zij in gevangenschap houden te laten testen. Goed nieuws: besmette dieren kunnen behandeld worden. Oproep aan alle terrariahouders: laat je dieren testen!

U helpt toch ook?

Ook wandelaars, fietsers, jeugdverenigingen, geocachers en ander recreanten die vaak in amfibierijke gebieden komen, kunnen een rol spelen in de verspreiding van de schimmel. Bsal kan namelijk ‘meereizen’ op wandelschoenen, wielen van mountainbikes of andere materialen die gebruikt werden in besmet gebied. Reinig en ontsmet altijd je wandelschoenen of laarzen, zeker wanneer je één van de gekende Bsal-haarden hebt bezocht. Deze oproep geldt vooral voor mensen die zich regelmatig verplaatsen tussen verschillende amfibieënlocaties: mensen die meerdere poelen bemonsteren met fuiken, onderzoekers en vrijwilligers die meedraaien in de lopende amfibie-meetnetten, vrijwilligers die pendelen tussen verschillende paddenoverzetlocaties, en niet te vergeten ook ecotoeristen die amfibieën spotten. Behoort u tot één van die doelgroepen? Raadpleeg dan zeker het hygiëneprotocol over hoe alle materialen best gereinigd en ontsmet kunnen worden. Ter herinnering: zowel occasionele wandelaars, fervente hikers en trouwe viervoeters (aan de leiband!) dienen op de wandelpaden te blijven in de meeste natuurgebieden. Vindt u een kadaver van een amfibie zonder een voor de hand liggende doodsoorzaak (verkeerslachtoffer, predatie)? Meld dit onmiddellijk via [email protected], verpak het dier in een dubbele verpakking en breng het vervolgens naar een opvangcentrum voor wilde dieren. Van daaruit kan het kadaver getransporteerd worden naar de UGent voor analyse.

Tekst: Cyrelle Houtsaeger (Universiteit Gent)